Германиянинг Халқаро ҳамкорлик бўйича жамғарма кассалари фонди — German Sparkassenstiftung мутахассислари томонидан Ўзбекистонда аҳолининг молиявий хизматлардан фойдаланиш ҳолати ҳамда мижозларнинг банкларга бўлган ишончи бўйича бозор тадқиқоти ўтказилди. Ўзбекистон Марказий банки тадқиқот натижаларини эълон қилди.

Молиявий вазият, молиявий муносабат ва хатти-ҳаракатлар

Бозор тадқиқоти Ўзбекистон аҳолисининг молиявий аҳволи ижобий ўсаётганини тасдиқлайди. Умуман олганда, аҳолининг ўз молиявий ҳолати бўйича хавотир ва қўрқувлари кам. Аҳоли молиявий муносабатларда ишонч ва хотиржамлик билан ҳаракат қилади.

Айрим ҳолларда пул билан муомалада «харид қилиш учун жамғариб бориш» ва «юқори фойдани кўзлаб, рискни (хавфсизликни) унутиш» ҳолатлари учрайди.

Молиявий секторнинг имижи ва банкларга ишонч

Ўзбекистон аҳолиси нуқтаи назарида банклар мамлакат учун муҳим иқтисодий омил ҳисобланади. Сўнгги 5 йил ичида банк соҳасида амалга оширилган ислоҳотлардан сўнг кўплаб ижобий ўзгаришлар кузатилди, айниқса банк маҳсулотлари, уларнинг шартлари ва инфратузилма бўйича — бу ҳам нейтрал қиёфада ўз аксини топди.

Шунга қарамай, банкдаги мижозларга йўналтирилган хизмат турлари камлиги, кераксиз бюрократия, профессионаллик даражаси пастлиги ва коррупция ҳолатлари банкларнинг имижга путур етказади. Ўзбекистон банк секторига бўлган ишонч ўртачадан юқори. Сўнгги 2 йил ичида банк секторига аҳолининг ишончи сезиларли даражада ошган.

Банкка ишончни оширишнинг асосий 3 та омили бу — камроқ фоизли кредитларни таклиф қилиш, мижозларга хизмат кўрсатишни яхшилаш ва бюрократияни камайтириш ҳамда коррупцияга қарши курашишдир.

Ишончнинг турли даражаларига назар ташлайдиган бўлсак, асосий ишонч, содиқлик ишончи ва амалий ишончнинг барчаси яхши даражада, шу билан бирга стратегик ишончни, айниқса, мижозларга йўналтирилганлик нуқтаи назаридан (маҳсулотни тавсия этиш) яхшилаш учун (потенциал) имкониятлар мавжуд.

Банклар ва банк маҳсулотларидан фойдаланиш

Кутилганидек, тўлов ҳисобварақларидан 100 фоиз фойдаланиш бўйича давлат банклари устунлик қилади. Дебет карталардан барча ҳисобварағлар бўйича фойдаланилади ва асосан мижозлар томонидан нақд пулсиз тўлов операцияларида қўлланилади.

Омонат ёки кредит маҳсулотларидан яна фойдаланиш бўйича ўтмишдаги салбий тажрибалар туфайли қўрқув ва шубҳалар мавжуд. Шундай бўлса ҳам, аҳолида қўшимча банк маҳсулотларидан фойдаланишга тайёрлик мавжуд. 

Рад этиш асосан шахсий молиявий аҳвол билан боғлиқ бўлиб, бу ерда молиявий хизматларнинг тўловларига қурби етмаслик ёки оддийгина эҳтиёж йўқлиги асосий сабаб сифатида кўрилади. Шунингдек, қишлоқ жойларида, Фарғона водийсида ва Ўзбекистон жанубий ҳудуларида қўшимча банк маҳсулотларидан фойдаланиш истаги анча юқори.

Мижозларнинг мамнунлиги ва содиқлиги

Ўрганиш натижаларига кўра, Ўзбекистонда банк мижозларининг умумий мамнунлик ва содиқлик даражаси яхши, аммо янада яхшилаш учун имкониятлар мавжуд.

Net Promoter Score (NPS) билан ўлчанадиган мижозларнинг содиқлиги кўрсаткичи — банкни бошқаларга тавсия этишга тайёрлик кўрсаткичининг ўсиш потенциалига эгалиги Ўзбекистон банк бозори учун яхшидир.

Мижозларнинг банк хизматлари кўрсатилиши бўйича индивидуал жиҳатлардан мамнунлиги умумий бозор учун яхши, лекин уни янада яхшилаш ҳам мумкин (бунда ижтимоий мажбурият деярли рол ўйнамайди).

Молиявий саводхонлик (financial literacy)

Молиявий саводхонликни ўз-ўзини баҳолаш ҳайратланарли даражада юқори. Шунга қарамай, молиявий саводхонлик учун таълим таклифларига қизиқиш жуда юқори, айниқса жой ва вақтга боғлиқ бўлмаган таклифлар учун. Бозор тадқиқоти банк секторига ишончни мустаҳкамлаш учун молиявий саводхонлик зарурлигини тасдиқлайди.