Олти ойда аҳоли банкларга 9,1 млрд долларлик чет эл валютасини сотди

16:44 · 18.07.2025

Ўзбекистонда июнь ойида иккиламчи уй-жой бозорида ўртача нархлар бироз ошди

14:43 · 18.07.2025

Мигрантларнинг Ўзбекистонга пул жўнатмалари кескин кўпайди

22:46 · 17.07.2025

Рақобат қўмитаси 31 та корхонани устун музокара кучига эга деб топди

12:13 · 17.07.2025

Ўзбекистон Mobiuz мобил операторини 300 млн долларга сотишни режалаштирмоқда — Bloomberg

10:26 · 17.07.2025

МБ: Аҳоли омонатлари бўйича фоиз ставкалари кетма-кет учинчи ой пасаймоқда

12:01 · 16.07.2025

Ўзбекистонда ярим йилда енгил автомобиллар савдоси камайди — ИТИМ

10:29 · 16.07.2025

Оролбўйи минтақасида тиббиёт соҳасини рақамлаштиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда

16:08 · 15.07.2025

Виталик Бутерин — криптовалюта оламининг ёрқин юлдузи

13:36 · 15.07.2025

Ўзбекистонда CitiBank AS’нинг ваколатхонаси аккредитация қилинди

11:33 · 15.07.2025

Ўзбекистонда ипотека кредитлари ҳажми ва кредит олувчилар сони кескин ошди

10:11 · 15.07.2025

Вазирлик ва идораларнинг қарор қабул қилишдаги мустақиллиги оширилади

16:14 · 14.07.2025

Onix ва Cobalt нархлари бироз қимматлашди, BYD E2ʼдан бошқа электомобиллар нархи пасайди

10:43 · 14.07.2025

Солиққа оид низолар бўйича эксперт кенгаши ташкил этилади

9:14 · 14.07.2025

Пулни тежашнинг самарали йўллари борми?

13:24 · 12.07.2025

Ўзбекистонликларнинг 80%дан ортиғи тўй харажатларини яқинларининг ёрдами ва қарзлар ҳисобидан қоплайди — тадқиқот

11:22 · 12.07.2025

НКМК ярим йилда салкам 48 тонна олтин ишлаб чиқарди

11:53 · 11.07.2025

Ўзбекистонда июнь ойида аҳоли томонидан сезилган инфляция даражаси маълум қилинди

10:10 · 11.07.2025

Ўзбекистоннинг ДХШ лойиҳаларида қандай рисклар бор?

Уч йилда давлат-хусусий шериклик лойиҳалари портфели 6,2 млрд доллардан 31 млрд долларгача ўсган. Ушбу лойиҳаларнинг 93 фоизи энергетика, 5 фоизи коммунал хизматлар, 0,8 фоизи эса таълим билан боғлиқ. ХВЖ таҳлилларига кўра, мавжуд вазият келажакда давлат учун катта тўлов мажбуриятларини юзага келтириши мумкин.

Ўзбекистоннинг ДХШ лойиҳаларида қандай рисклар бор?

Халқаро валюта жамғармаси мутахассислари Ўзбекистонда давлат-хусусий шериклик (ДХШ) лойиҳалари ортидан келиб чиқиши мумкин бўлган рискларга эътибор қаратди.

ХВЖга кўра, охирги йилларда Ўзбекистонда давлат-хусусий шериклик лойиҳаларининг кўлами анча кенгайган. Хусусан, 2021 йилнинг якунида Ўзбекистонда умумий қиймати 6,2 млрд долларлик (ЯИМнинг қарийб 8 фоизи) 200 дан ортиқ ДХШ лойиҳалари мавжуд бўлган бўлса, бу миқдор 2024 йил охирига келиб 31 млрд долларгача (ЯИМнинг 27 фоизи) ошган.

Тармоқлар бўйича таҳлил қилинганда, ўтган йилнинг декабр ойидаги маълумотларга кўра ушбу лойиҳаларнинг 93 фоизи (28,8 млрд доллар) энергетика, 5 фоизи коммунал хизматлар (1,5 млрд доллар) 0,8 фоизи (144 млн доллар) эса таълим билан боғлиқ.

2025-2030 йилларга мўлжалланган режаларга кўра, янги ДХШ лойиҳалари ҳажми 30,2 миллиард долларни ташкил қилиши мумкин. Агар бу тўлиқ амалга ошса, 2026 йил охирида ДХШлар мамлакат ялпи ички маҳсулотининг 34 фоизигача кўтарилади, 2030 йилда эса ЯИМнинг 27,5 фоизигача пасаяди.

Жаҳон банки маълумотларига кўра, 2023 йилда Ўзбекистон умумий қиймати 1,6 миллиард долларлик олтита давлат-хусусий шериклик лойиҳасини имзолаган. Бу Европа ҳамда Марказий Осиёдаги паст ва ўрта даромадли давлатлар ўртасида янги ДХШ мажбуриятлари умумий ҳажмининг деярли 40 фоизини ташкил этади.

«Келажакда давлат учун катта тўлов мажбуриятлари юзага келиш хавфи бор» 

Ўзбекистоннинг 2025 йилги бюджети доирасида янги ДХШ лойиҳалари учун 6,5 млрд долларлик чегара белгилангани ХВЖ томонидан юқори баҳоланяпти. Экспертлар бу лимитни кейинги йилларда пасайтиришни тавсия этган. Бу давлат мажбуриятларининг ортиб кетиши хавфини камайтиради.

Лойиҳалар сонининг тез суръатлар билан ўсиши мумкин бўлган молиявий таваккалчиликларни янада қаттиқ назорат қилиш заруратини келтириб чиқаради.

Шунингдек, ДХШлар бўйича давлатнинг умумий мажбуриятлари бўйича чегарани жорий этиш масаласи ҳам муҳокама қилинган. Бу ялпи ички маҳсулотнинг 60 фоизини ташкил этувчи давлат ва кафолатланган қарз бўйича мавжуд лимитни тўлдириши керак.

ДХШ лойиҳалари давлат харажатларини қисқа муддатда камайтириши мумкин, аммо ХВЖ таҳлилларига кўра, келажакда давлат учун катта тўлов мажбуриятлари юзага келиши эҳтимоли бор. Масалан, электр энергияси ишлаб чиқариш лойиҳаларида давлат асосий харидор сифатида келгусида катта маблағ тўлашга мажбур бўлиши мумкин. Бундай ҳолатлар давлат қарзи ва бюджет лимитларига босимни кучайтиради.

«ДХШ лойиҳаларининг аксарияти ўзининг дастлабки босқичида бўлгани сабаб лойиҳаларни танлаш ҳаддан ташқари оптимизмга боғлиқ ёки йўқлигини аниқлаш қийин. Бироқ Ўзбекистон бу борада бошқа мамлакатлардан сезиларли даражада фарқ қилади дейишга асос йўқ», — дея таъкидлаган жамғарма экспертлари.

Яна бир муҳим риск манбаи сифатида лойиҳаларни танлашда марказлашган тизимнинг йўқлиги кўрсатилган. Агар ДХШ лойиҳалари самарадорлик нуқтайи назаридан ягона марказлашган платформа орқали баҳоланмаса, паст самарали лойиҳалар тасдиқланиб кетиши хавфи ортади. Шу боис, ХВЖ Ўзбекистонни лойиҳалар танлови ва тасдиғи жараёнларини кучайтиришга чақирган.

Олти ойда аҳоли банкларга 9,1 млрд долларлик чет эл валютасини сотди
Молия, Янгиликлар 16:44 · 18.07.2025
Олти ойда аҳоли банкларга 9,1 млрд долларлик чет эл валютасини сотди
Ўзбекистонда июнь ойида иккиламчи уй-жой бозорида ўртача нархлар бироз ошди
Янгиликлар 14:43 · 18.07.2025
Ўзбекистонда июнь ойида иккиламчи уй-жой бозорида ўртача нархлар бироз ошди
Мигрантларнинг Ўзбекистонга пул жўнатмалари кескин кўпайди
Янгиликлар 22:46 · 17.07.2025
Мигрантларнинг Ўзбекистонга пул жўнатмалари кескин кўпайди
Рақобат қўмитаси 31 та корхонани устун музокара кучига эга деб топди
Янгиликлар 12:13 · 17.07.2025
Рақобат қўмитаси 31 та корхонани устун музокара кучига эга деб топди
Ўзбекистон Mobiuz мобил операторини 300 млн долларга сотишни режалаштирмоқда — Bloomberg
Янгиликлар 10:26 · 17.07.2025
Ўзбекистон Mobiuz мобил операторини 300 млн долларга сотишни режалаштирмоқда — Bloomberg
МБ: Аҳоли омонатлари бўйича фоиз ставкалари кетма-кет учинчи ой пасаймоқда
Молия, Янгиликлар 12:01 · 16.07.2025
МБ: Аҳоли омонатлари бўйича фоиз ставкалари кетма-кет учинчи ой пасаймоқда