Давлат раҳбарининг «Ўзбекистон – 2030» стратегиясини «Атроф-муҳитни асраш ва «яшил иқтисодиёт» йилида амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида»ги фармони ижросига мувофиқ, «Ўзбекнефтгаз» АЖ томонидан босқичма-босқич юқори октанли (Аи-92) автобензин ишлаб чиқаришга ўтиш ва сентябрь ойидан бошлаб биржа савдоларига фақат юқори октанли автобензин жойлаштирилиши режалаштирилган эди. Шу боис, «Ўзбекнефтгаз» АЖ 2025 йил 2 сентябрдан бошлаб, Аи-80 бензинини биржа савдолари орқали сотишни тўхтатди.

Ўз навбатида Аи-92 русумидаги автобензиннинг биржа савдоларига чиқариш ҳажмлари оширилди. Шу вақтга қадар 1000 тонна Аи-92 бензини савдоларга қўйилган бўлса, бугунги кунда бу рақам 1720 тоннани ташкил этмоқда. Ички бозор талабидан келиб чиқиб, бу ҳажмларни ошириш имконияти мавжуд.

«Жорий август ойида тадбиркор истеъмолчилар томонидан харид қилинган Аи-80 русумидаги автобензин ҳажмлари мажбурият ва мавжуд қолдиқлар доирасида сентябрь ойида ҳам ўз эгаларига етказиб берилиши маълум қилинади», дейилади хабарда.

Аи-80 зарари

Дунёда Аи-80 бензини фақат Ўзбекистон ва Афғонистонда ишлаб чиқарилади. К-2 (Евро-2) стандартидаги бензин таркибида олтингугуртнинг улуши 0,5 фоиздан ошмаслиги керак, Евро-5 стандарти бўйича эса бу кўрсаткич 500 баравар кам — 0,001 фоиз. Евро-2 да бензолнинг улуши 5 фоиздан, Евро-5 да эса 1 фоиздан ошмаслиги керак. Евро-5 да ёқиш пайтида ароматик моддаларнинг улуши 35 фоиздан, олефин углеводородларининг улуши эса 18 фоиздан ошмаслиги керак. Евро-2 да бундай талаб йўқ.

2024 йил бошида Энергетика вазирлиги Аи-92 ва ундан юқори маркали бензин ишлаб чиқаришни кўпайтириш ҳисобига 2026 йилгача Аи-80 бензинидан воз кечиш режалари ҳақида хабар берган эди. Шу билан бирга, юқори октанли бензин маркаларига акциз солиғи ставкаларини пасайтириш таклиф қилинганди.

Кейинроқ президент бош вазирга 2025 йилдан бошлаб Аи-80 («Евро-2» стандарти) дан узил-кесил воз кечиш масаласини ҳал қилишни топширди. Президентнинг сентябрдаги қарорида 2028 йилдан бошлаб «Евро-4» стандартидан паст бўлган мотор ёқилғисидан фойдаланиш ва сотишни босқичма-босқич чеклаш тўғрисида сўз борганди. Хусусан, бунинг учун Аи-80 ишлаб чиқарувчи Бухоро ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводлари чуқур модернизация қилинади ҳамда «Евро-2» ва «Евро-3» стандартларидаги ёқилғини импорт қилиш тақиқланади.