Samsung компанияси бизга электроника, айниқса, смартфонлари билан таниш. Бироқ, бренд тарихи 1930-йиллардан бошланган. Ўшандан бери Samsung бир неча бор фаолият йўналишини ўзгартирган, мураккаб сиёсий вазиятда ўзини сақлаб қолган ва дунё миқёсида муваффақиятли брендга айланган. Ҳозирда у Жанубий Кореянинг энг йирик чаболларидан бири ҳисобланади.

Чеболь — бу битта оила мулкига тегишли ва ягона молиявий назорат остида бўлган корпорациядир. Бундай саноат гуруҳлари қаторига нафақат Samsung, балки Hyundai, LG ва бошқа компаниялар ҳам киради. Чеболларда раҳбарлик лавозимларини асосчининг қариндошлари ва яқинлари эгаллайди, бошқарув эса шарқона анъаналарга кўра отадан тўнғич ўғилга ўтади.

Ҳаммаси қаердан бошланган

Samsung тарихи Кореянинг кичик бир шаҳридаги чакана дўкондан бошланган. 1938 йили ёш тадбиркор Ли Бён Чхоль Жанубий Кореянинг жануби-шарқий қисмида жойлашган Тэгу шаҳрига кўчиб ўтади ва у ерда ун ҳамда бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари савдоси билан шуғулланади. Ўша пайтда Корея Япония томонидан эгалланган бўлиб, хусусий савдо учун энг ноқулай даврлардан бири эди. Аммо Samsung асосчиси келажакда муваффақият қозонишга эришади. У томонидан ташкил этилган Samsung Trading Company компанияси юк ташиш ва Хитой ҳамда Манжурияга экспорт билан шуғуллана бошлайди.

Ли Бён Чхоль ким эди?

Ли Бён Чхоль йирик ер эгалари оиласидан чиққан. У 1910 йили Корея империясининг Кёнсан-Намдо вилоятида туғилган.

Ли Токио шаҳридаги Васэда университетида ўқиган, бироқ диплом ололмаган. Отасининг вафотидан кейин олган мероси унга бизнесини бошлашга ёрдам берганди. 1938 йили, 28 ёшида у уч нафар фарзанднинг отаси эди. Айрим тахминларга кўра, у компанияни айнан шу уч ўғли шарафига Samsung деб номлаган. Корейс тилида бу сўз «уч юлдуз» маъносини билдиради.

Ли Бён Чхольнинг бизнеси изчил ривожлана бошлайди. Унинг компанияси озиқ-овқат маҳсулотларини ташиш билан шуғулланишда давом этди ва тез орада Samsung Trading Company савдо белгисини расман рўйхатдан ўтказади. 1940 йили Ли ўз компаниясини Сеулга кўчиради ва тезда бойлик орттиради.

Ўша даврда Кореяда бой ва муваффақиятли тадбиркорлар жуда кам эди. Шунингдек, Ли оиласининг тарихи ҳам кенг эътибор қозонган. Samsung асосчисининг отаси Ли Чан Ю япон мустамлакачилик сиёсатига қарши курашган Корея миллий мустақиллик ҳаракатини молиялаштирган. Бундан ташқари, Ли Чан Ю ёшлигида Кореянинг кейинчалик биринчи президенти бўлган Ли Син Ман билан дўстлик алоқаларида бўлган.

Кореянинг мураккаб тарихи ва Samsung асосчисининг тақдири

Корея тарихидаги мураккаб воқеалар Samsung асосчисининг ҳаётига катта таъсир кўрсатади. 1945 йили Япония урушда мағлубиятга учрайди ва Корея устидан назорат АҚШга ўтади, мамлакатда вақтинчалик америкалик маъмурлар ҳокимият тепасига келади. Шу пайтда Ли Бён Чхоль отасининг нуфузидан ва ўз капитали ёрдамида маҳаллий газетани ҳамда университетни сотиб олишга муваффақ бўлади.

Шу билан бирга, Корея яриморолининг бошқа қисмида ҳокимиятга Ким Ир Сен бошчилигидаги просовет ҳукумат келади. У кейинчалик КХДР асосчиси, халқ етакчиси ва диктатор сифатида танилади.

1950 йили Шимолий Корея қўшинлари жанубга ҳужум бошлайди. Сеул шимолий ҳокимиятлар қўлига ўтганида, Ли Бён Чхоль каби капиталистлар япон-америкапараст коллаборационистлар деб эълон қилинади. Уларнинг кўпчилиги омма олдида қатл этилади.

Ли Бён Чхоль бундай тақдирдан қочишга муваффақ бўлади, аммо Samsung’га тегишли барча мулк Шимолий Корея аскарлари томонидан талон-торож қилинади.

Samsung’нинг қайта тикланиши

Бир неча ой ўтиб, Сеул қайтадан АҚШ қўлига ўтади. Шунда Ли Бён Чхоль компаниядан қолган нарсаларни сотиб, бешта юк машинаси харид қилади ва барча ходимлари ҳамда уларнинг оилаларини Тэгуга қайта кўчиради.

Бир неча йилдан сўнг уруш тугайди ва Жанубий Корея тикланишни бошлайди. Президент Ли Син Ман – Ли Бён Чхоль оиласининг эски дўсти эди. Унинг таъсири остида Samsung халқаро савдо учун лицензиялар олади ва компания яна тез суратда ривожлана бошлайди.

Ли Бён Чхоль 1953 йилда Судонгда шакар заводини очади. Бу корхона кейинчалик CheilJedang’га айланиб, ҳозирги кунда ҳам Жанубий Кореянинг энг йирик озиқ-овқат компанияларидан бири ҳисобланади.

1954 йилда эса у жунни қайта ишлаш фабрикасини ташкил этади. Ушбу корхоналар катта даромад келтира бошлайди. 1957 йилга келиб, Ли Бён Чхоль банк, суғурта компанияси ва университет сотиб олади. Шунингдек, у бир нечта корейс компанияларининг акцияларини харид қилиб, мамлакатдаги биринчи конгломератнинг президентига айланади.

1960 йилда Жанубий Кореяда давлат тўнтариши содир бўлди. Бунга сабаб Ли Син Маннинг узоқ муддатли ҳукмронлиги эди. 1960 йилги сайловларда у ўз оппозициядаги рақибини қатл эттиради ва ягона номзод сифатида сайланади. У тўртинчи президентлик муддатини бошлаши керак эди, аммо мамлакатда «Апрель инқилоби» бошланади.

Натижада Биринчи республика ағдарилди ва Иккинчи республика тузилади. Ҳокимиятга янги ислоҳотларга интилаётган ёш ҳарбий – Пак Чон Ҳи келди.

Samsung асосчиси Ли Бён Чхоль аввалги президентга яқин бўлгани учун янги ҳукуматнинг диққат марказига тушади. Текширувлар давомида у катта миқдорда солиқ тўламагани аниқланади. Қамоққа тушишдан қочиш учун у банкининг назорат пакетини ҳукуматга топширишга мажбур бўлади.

Янги президент Лидан ўз бойлиги ва таъсирини Жанубий Корея манфаати учун ишлатишни талаб қилади. Ли Бён Чхоль миллий иқтисодий ривожланиш режасини таклиф қилади ва ҳукуматнинг бизнес-ҳамжамият билан ҳамкорлик қилиш ғоясини илгари суради. Натижада, ноқонуний бойлик тўплаганликда айбланиб ҳибсга олинган 11 та йирик тадбиркор озод қилинади.

Шунингдек, Ли Корея саноат федерациясининг биринчи раиси бўлган, бу ташкилот мамлакатдаги энг йирик бизнес-лоббига айланган эди.

У TBC телеканалини ташкил қилади, ва у тез орада Кореянинг энг оммабоп телеканалларидан бирига айланади.

1969 йилда Samsung асосчиси янги йўналиш – электроника соҳасини очади. У Япониянинг Sanyo компанияси билан ҳамкорлик қилиб, Samsung-Sanyo Electric корхонасини ташкил этади. Бу компания бугунги Samsung Electronics’нинг асосчиси ҳисобланади. Компания турли маиший техника воситаларини ишлаб чиқаради: қора-оқ телевизорлар, совуткичлар, ҳисоблаш машинкалари, кондиционерлар ва бошқа маҳсулотлар. Асосий фаолият экспортга йўналтирилган эди. Ишлаб чиқариш кенгайиб борди. 1985 йилда Samsung Data Systems ва бир неча илмий-тадқиқот институтлари ташкил этилади. Улар компания учун янги технологиялар яратишга йўналтирилади.

1987 йилда Ли Бён Чхоль вафот этади ва компания бошқаруви унинг кичик ўғли Ли Гон Хига ўтади. Қизиғи шундаки, мерос ҳуқуқига қарамай, айнан Гон Хи оилавий бизнеснинг раҳбарига айланади, бироқ бунинг аниқ сабаблари номаълум.

Ли Гон Хи Samsung’ни маҳаллий гуруҳдан халқаро компанияга айлантиришга интилиб, глобал ислоҳотларни амалга оширfди. Унга тегишли машҳур ибора бор: «Келинглар, аёлларимиз ва болаларимиздан ташқари ҳамма нарсани ўзгартирамиз».

Ҳақиқатдан ҳам компания янги стратегияни танлайди ва арзон маҳсулотларни оммавий ишлаб чиқариш ўрнига, юқори сифатли техника яратишга эътибор қаратади. Бу эса Samsung’ни Ғарб брендлари билан рақобатлаша оладиган даражага олиб чиқади.

Айнан Ли Гон Хи Samsung’ни бугунги кунда кузатаётган муваффақиятга олиб келган деса бўлади. Унинг раҳбарлиги давомида компания нафақат электроника ишлаб чиқарувчи, балки бошқа соҳаларни ҳам ўз ичига олган Жанубий Кореянинг энг йирик конгломератига айланади.

Бироқ, унинг ҳаётида ҳам баҳсли воқеалар содир бўлган. 2008 йилда у коррупцияда айбланган ва бу иш бўйича узоқ давом этган тергов олиб борилган. Натижада, Ли вақтинчалик ўз лавозимидан кетишга мажбур бўлган. Аммо у 2010 йилда Samsung’га қайтиб келади ва 2020 йилда вафот этгунига қадар компанияни бошқаради.

Айнан Ли Гон Хи раҳбарлиги даврида машҳур Samsung логотипи — коинотни ифодаловчи кўк эллипс пайдо бўлади. Бу компаниянинг ребрендинги натижаси бўлиб, унинг мақсади ғарб бозорида янада нуфузли кўринишга эга бўлиш эди.

Бугунги кунда Samsung дунёдаги энг йирик конгломератлардан бири ҳисобланади. Компания маҳсулотларидан миллионлаб одамлар фойдаланади. 2022 йилда Samsung бутун дунё бўйлаб 200 миллиондан ортиқ смартфон сотган. Компания 74 та давлатда 270 мингдан ортиқ ходимга эга. 2024 йилнинг биринчи чорагида Samsung смартфон бозорининг тахминан 25 фоизини эгаллаган.

Samsung Electronics дунёдаги энг бой компаниялар орасида 24-ўринда туради. 2023 йил май ойига келиб, унинг капитали 325,10 миллиард долларга етган. Компания нафақат электроника, балки кимё саноати, суғурта бизнеси ва ҳатто кўнгилочар боғларга ҳам эга.