Ҳар ўнинчи дастурчи — «арвоҳ». Иш жойида амалий фойда келтирмайдиган дастурчилар баҳоланди
Стэнфорд университети тадқиқотчиларига кўра, дастурчиларнинг 9,5 фоизи, яъни деярли ҳар ўнинчиси, иш жойида амалий фойда келтирмайди. Бундай ходимлар энг минимал вазифаларни бажаради, лекин барибир маош олади.

Тадқиқот муаллифи Егор Денисов-Бланк уларни «муҳандис-арвоҳлар» деб атаган. Улар ҳам масофавий, ҳам офисда ишловчи ходимлар орасида учрайди. Олимлар, агар бундай ишчилар ишдан бўшатилса, бу иш самарадорлигига таъсир қилмаслиги ва маош харажатларини тежашга ёрдам бериши мумкин, деб ҳисобламоқда.
Тадқиқот доирасида Стэнфорд университети мутахассислари бир неча юзта компаниядан (уларнинг рўйхати ошкор қилинмаган) 50 мингдан ортиқ дастурчининг иш самарадорлигини таҳлил қилган. Бундай таҳлил учун компаниялар ўзларининг ички репозиторийларига, масалан, GitHub’даги маълумотларга, тадқиқотчиларга кириш имконини берган. Дастурчиларнинг самарадорлигини баҳолаш учун олимлар ўзлари ишлаб чиққан махсус алгоритмдан фойдаланган.
Энг кўп «арвоҳ» ишчилар масофавий режимида ишловчилар орасида аниқланган — уларнинг улуши 14 фоизни ташкил қилади. Доимий равишда офисга келадиган ходимлар ўз ишига жиддийроқ ёндашади — бу тоифада фойдасиз дастурчилар улуши атиги 6 фоизни ташкил қилган. Гибрид иш формати қабул қилинган компанияларда эса тадқиқотчилар ўз вазифаларини бажармайдиган 9 фоиз дастурчини аниқлаган.
Олимлар LinkedIn’даги маълумотлар асосида IBM, Microsoft, Oracle, Google ва Amazon каби 13 йирик компаниядаги ходимлар сонини ҳам таҳлил қилган. Тадқиқотчиларнинг ҳисоб-китобларига кўра, «арвоҳ» дастурчиларни ишдан бўшатиш технология гигантларига йилига тахминан 11,6 миллиард доллар тежаш имконини берар эди (агар ўртача йиллик маош 150 минг доллар деб ҳисобланса). Бундан ташқари, 12 та компаниянинг умумий бозор капитализацияси 465 миллиард долларга ошиши мумкин, иш унумдорлиги эса камаймайди.
Business Insider нашрига берган интервьюсида Егор Денисов-Бланк жамоа бу тадқиқотни дастурчилар меҳнат унумдорлигини баҳолашнинг энг яхши усулини топиш мақсадида бошлаганини таъкидлаган. «Дастурий таъминот ишлаб чиқариш – бу қора қутига ўхшайди», — дейди у. «Ҳеч ким дастурчилар иш самарадорлигини қандай ўлчашни аниқ билмайди. Мавжуд методлар ишончсиз, чунки улар бир хил ишни турлича баҳолайди».
Денисов-Бланкнинг сўзларига кўра, бир дастурчи биргина қаторли коддан иборат жуда мураккаб ўзгартириш киритиши мумкин. Бошқа бир дастурчи эса минглаб қатор код ёзиш орқали мукофотланади, бироқ бу ўзгариш маҳсулотга минимал таъсир кўрсатади.
Тадқиқотчилар ишлатган алгоритм бу муаммони ҳал қилишга ҳаракат қилади. У фақат код ҳажмини эмас, балки бошқа параметрларни ҳам баҳолайди. Масалан, у муаммони қай даражада мураккаб ечгани, шунингдек, кодни жорий қилиш ва қўллаб-қувватлаш қанчалик осонлигини ҳисобга олади.
Ўзига хос жиҳати шундаки, мазкур тадқиқот ҳали расман эълон қилинмаган. Денисов-Бланк фақат унинг натижаларини X (собиқ Twitter) ижтимоий тармоғидаги саҳифасида баҳам кўрган. Иш ҳали бошқа олимлар томонидан рецензиядан ўтмаган. Аммо 404 Media нашрининг таъкидлашича, технологик компанияларнинг бундай тадқиқотда қатнашишга рози бўлиши уларнинг ходимларни офисга қайтариш ва «ортиқча бандлик» билан курашиш ғоясига қанчалик жиддий эътибор қаратаётганини кўрсатади. Яъни айрим дастурчилар бир вақтнинг ўзида бир нечта тўлиқ ставкадаги ишда меҳнат қилиб, бу ҳақда иш берувчиларига маълумот бермаслик ҳолатлари кузатилмоқда.
Business Insider журналисти Кэтрин Лонгнинг фикрича, «арвоҳ» дастурчилар сони 9,5 фоиз деб кўрсатилиши эҳтимолдан юқори бўлиши мумкин. Чунки тадқиқотда фақат ўзи ихтиёрий равишда иштирок этган компаниялар қатнашган. Балки уларда аввалдан ходимлар самарадорлиги пастлиги ҳақида гумонлар мавжуд бўлган. Шунинг учун, бутун соҳа бўйича бу кўрсаткич анча паст бўлиши мумкин.
Бироқ Лонгга кўра, «арвоҳ» категориясига фақат медиан кўрсаткичлардан 10 фоиз паст ишлаган ходимлар киритилган. Лекин 11–12 фоиз натижага эга ходимлар ҳам компания фаолиятига катта ҳисса қўшмайди.
X ижтимоий тармоғида ҳам Стэнфорд тадқиқотчилари баҳолаш усули тўғрилигига шубҳа билдирилди. Фойдаланувчилардан бири дастурчи муҳандис (software engineer) самарадорлигини фақат ёзилган код ҳажми орқали баҳолаш нотўғри эканини таъкидлади. Унинг вазифаси маҳсулотнинг тижорат қийматини минимал ўзгаришлар билан максимал даражада оширишдир. Бироқ шу билан бирга, у тадқиқот усули код ёзиш жараёнини баҳолаш учун тўғри эканини тан олди.
Тадқиқот муаллифи Егор Денисов-Бланк ушбу танқидларга қўшилди. Лекин у код ёзмасдан муаммоларни ҳал қилиш ғояси фақат назарий жиҳатдан жозибадор эканини, реал иш жараёнида эса у самарали ишламаслигини айтди. Шунингдек, у ўз ҳамкасблари билан ишлаб чиққан самарадорлик баҳолаш усули универсал эмаслигини, бироқ у дастурий таъминот билан шуғулланувчи компаниялардаги воқеликни яхшироқ тушунишга ва асосли қарорлар қабул қилишга ёрдам беришини таъкидлади.
404 Media нашрига берган изоҳида тадқиқотчи алгоритм барча дастурчиларни баҳоламаганини ҳам қўшимча қилди. Компаниялар Денисов-Бланк жамоасига фақат код ёзиш билан чегараланмаган ходимларни таҳлилдан чиқаришни сўраб, махсус рўйхатларни тақдим этишган.
Шунингдек, тадқиқот ходимларни офисга қайтариш самаралилигини аниқ баҳолай олмайди. Ҳозир кўп компаниялар айнан шу саволга жавоб изламоқда. Business Insider таъкидлашича, тадқиқот натижаларига кўра, энг самарали дастурчилар айнан масофавий ишлайдиганлар бўлган. Айрим ходимлар самарадорлиги ўз ҳамкасбларининг медиан кўрсаткичларидан беш баробар юқори экани аниқланган.



