Ўзбекистон иккиламчи санкцияга тушиш масаласига жуда ҳам жиддий қарайди — Марказий банк раиси

15:40 · 24.10.2025

Ўзбекистонда асосий капиталга инвестициялар 15,2фоизга ошди

11:52 · 24.10.2025

Марказий банк асосий ставкани 14 фоиз даражасида қолдирди

10:55 · 24.10.2025

Сентябрда Ўзбекистон электромобиллар сотуви рекорд даражага етди

11:17 · 23.10.2025

Ўзбекистон аҳолиси банкларга катта миқдорда доллар сотаётгани маълум бўлди

10:39 · 23.10.2025

Ўзбекистонда уй-жой савдоси ўсмоқда, иккиламчи уй-жой нархлари ошди

17:29 · 22.10.2025

Ҳисобчилик касби арзирли танловми? 20+ йиллик тажрибага эга малакали молиячи Наргиза Муратованинг карьерасига назар

16:15 · 22.10.2025

Тошкентда Хитойнинг Шинжон маҳсулотлари кўргазмаси бошланди

16:58 · 21.10.2025

Ходимлари солиқдан энг кўп қарздор корхоналар маълум бўлди

10:27 · 21.10.2025

Яширин иқтисодиётни қисқартириш солиқ тушумларини 30 фоизгача оширди — Солиқ қўмитаси

13:54 · 20.10.2025

Тошкентда янги гастрономик кўчаларни ташкил этишга 1 трлн сўм ажратилади

11:04 · 20.10.2025

Марказий банк саккизта банкни жаримага тортди

10:33 · 18.10.2025

Меҳнатга ҳақ тўлаш миқдорини белгилашда касаба уюшмалари ҳам иштирок этади

15:02 · 17.10.2025

5 граммлик олтин қуйма нархи илк бор 8,8 млн сўмга етди

12:02 · 17.10.2025

Ўзбекистонда 2026 йилдан электрон ҳисоб-фактуралар хавфини баҳолаш тизими ишга туширилади

17:06 · 16.10.2025

ХВЖ Ўзбекистонда иқтисодий ўсиш ва инфляция тезлашишини прогноз қилди

12:13 · 16.10.2025

Cobalt учун контрактация очилади

16:51 · 15.10.2025

Осиё тараққиёт банки Ўзбекистон иқтисодиётини қўллаб-қувватлашга 500 млн доллар ажратади

12:42 · 15.10.2025

Нега рубль қимматлашмоқда ва бунинг оқибати қандай? Оддий сўзлар билан тушунтирамиз

Айримлар ўйлагандек, доллар курси пасаймаяпти, балки рубль барча валюталарга — евро, фунт, франк, лира, дирҳамга нисбатан мустаҳкамланмоқда. Шундай экан, агар рубль жуда тез қимматлашаётган бўлса, демак, унга бўлган талаб ўсган.

Нега рубль қимматлашмоқда ва бунинг оқибати қандай? Оддий сўзлар билан тушунтирамиз

Яқиндагина рубль курси 100 дан юқори кўрсаткичга чиққан эди (долларга нисбатан), ҳозир эса 84,3 га тушди. Курс 80 га, ҳаттоки ундан ҳам пастга тушиши мумкин.

Айримлар ўйлагандек, доллар курси пасаймаяпти, балки рубль барча валюталарга — евро, фунт, франк, лира, дирҳам… нисбатан мустаҳкамланмоқда. Мана, Хитой юанига нисбатан график:

Қарийб 15 рубль бўлган курс 11,5 гача тушди. Ва, эҳтимол, тушишда давом этади. Яъни, бошқа сўз билан айтганда, рубль қадрланмоқда.

Нега бундай бўлаяпти?

Биринчи тушуниш керак бўлган нарса: валюта — бу товар. Ва ҳар қандай товар каби у ҳам:

  • А) Агар унга талаб кам бўлса, арзонлашади («ҳеч кимга керак эмас»)
  • Б) Агар унга талаб юқори бўлса, қимматлашади («ҳаммага керак»)

Шундай экан, агар рубль жуда тез қимматлашаётган бўлса, демак, унга бўлган талаб ўсган. Яъни, дунёда кимдир фаол равишда рубль сотиб ола бошлаган.

Шунингдек, мазкур валюта шунчалик тез қимматлашаётганига қараганда, харид қилинаётган ҳажм улкан. Миллиардлаб, балки ўнлаб ёки юзлаб миллиард рубль.

Бундай катта ҳажмда валюта сотиб олиш учун фақат жуда бой субъектгина қодир бўлиши мумкин. Эҳтимол, бу қандайдир давлат. Ёки миллиардлаб сармояга эга инвесторлар армияси.

«Рубль сотиб олиш» деганда қуйидаги жараён назарда тутиляпти: номаълум кимса чет эл валютасини (доллар, евро ва ҳ.к.) олиб, уни рублга айирбошламоқда.

Нега рубль сотиб олишяпти? Россия ичида нимадир сотиб олишга, яъни Россияга инвестиция қилиш учун. Ва айнан шу ерда санкцияларнинг бекор қилиниши ва АҚШ билан муносабатларнинг илиқлашиши мавзусига яқинлашиш мумкин. Мутахассисларга кўра, «рубльни оммавий равишда сотиб олаётган жуда бой кимса» АҚШ ҳукумати билан бевосита боғлиқ.

Бу кимса бошқалар билмайдиган нимадирни олдиндан биляпти. Масалан:

  • У биладики, яқин орада санкциялар бекор қилинади;
  • Ёки Россия ва АҚШ ўртасида қандайдир қўшма корхоналар очилади;
  • Ёки Россия АҚШни қандайдир стратегик ресурсларига йўл қўяди ва ҳ.к.

Қисқаси, номаълум шахс олдиндан улкан миқдорда рубль тўплаяпти, кейин эса бу маблағларни Россия иқтисодиётига сармоя қилиш учун ишлатишни режалаштираяпти.

Масалан, чет элликлар кутилмаганда «Газпром» ва «Роснефть» акцияларини улкан миқдорда сотиб олиши мумкин. Бу эса ушбу акцияларнинг курсини оширади.

Яқинда Россия энергетика вазири Александр Новак қуйидагича баёнот берди: «Биз геосиёсий вазиятни ҳисобга олган ҳолда, ташқи капиталнинг ички бозорга оқиб келаётганини кузатяпмиз…»

Демак, вазир юқоридаги тахминларни тасдиқлаяпти: чет эллик инвесторлар Россия бозорига оммавий равишда киришга тайёргарлик кўряпти. Шунинг учун рублнинг мустаҳкамланиши — АҚШ билан можаронинг якунланиши яқинлашаётганининг энг яхши индикаторидир.

Бундан кейин нима бўлади?

Жуда қиммат рубль Россия учун манфаатли эмаслигини унутмаслик керак. Бу йилги бюджет 1 доллар 94 рублдан келиб чиққан ҳолда шакллантирилган.

Агар рубль мустаҳкамланаверса, бу унчалик яхши эмас. Чунки Россия кўпроқ сотади, камроқ сотиб олади. Демак, маҳсулотларимизнинг экспортидан олинадиган даромад рубл ҳисобида камаяди.

Бу қандай ишлайди?

Масалан, нефтнинг нархи 70 доллар бўлса:

  • Агар курс 94 рубль/доллар бўлса, ҳар бир баррел учун 6580 рубль (70×94) олинади.
  • Агар курс 84 рубль/доллар бўлса, ҳар бир баррел учун 5880 рубль (70×84) олинади. Бу эса 700 рубль кам (яъни 10 фоиз камайиш).

Шундай қилиб, агар рубль мустаҳкамланса, бюджетга тушадиган рубл миқдори камаяди. Мана шундай «парадокс».

Шу сабабли Россия Марказий банки ва Молия вазирлиги миллий валюта курсини сунъий равишда туширишга ҳаракат қилади. Яъни 84 рубль/доллардан 90 рубль/долларгача кўтаришга интилади.

Бу қанчалик муваффақиятли бўлишини билмаймиз, чунки бу ерда Россия молиявий ҳокимияти билан чет эл инвесторлари ўртасида кураш бошланади. Бизга рубль бироз қимматлашгани фойда, уларга эса арзонлашиши манфаатли.

 

Ўзбекистон иккиламчи санкцияга тушиш масаласига жуда ҳам жиддий қарайди — Марказий банк раиси
Молия, Янгиликлар 15:40 · 24.10.2025
Ўзбекистон иккиламчи санкцияга тушиш масаласига жуда ҳам жиддий қарайди — Марказий банк раиси
Ўзбекистонда асосий капиталга инвестициялар 15,2фоизга ошди
Янгиликлар 11:52 · 24.10.2025
Ўзбекистонда асосий капиталга инвестициялар 15,2фоизга ошди
Марказий банк асосий ставкани 14 фоиз даражасида қолдирди
Янгиликлар 10:55 · 24.10.2025
Марказий банк асосий ставкани 14 фоиз даражасида қолдирди
Сентябрда Ўзбекистон электромобиллар сотуви рекорд даражага етди
Янгиликлар 11:17 · 23.10.2025
Сентябрда Ўзбекистон электромобиллар сотуви рекорд даражага етди
Ўзбекистон аҳолиси банкларга катта миқдорда доллар сотаётгани маълум бўлди
Молия, Янгиликлар 10:39 · 23.10.2025
Ўзбекистон аҳолиси банкларга катта миқдорда доллар сотаётгани маълум бўлди
Ўзбекистонда уй-жой савдоси ўсмоқда, иккиламчи уй-жой нархлари ошди
Янгиликлар 17:29 · 22.10.2025
Ўзбекистонда уй-жой савдоси ўсмоқда, иккиламчи уй-жой нархлари ошди