Тошкентда яшил ҳудудларни қандай кенгайтирса бўлади? Президент топшириғи ва дунё тажрибаси

16:31 · 17.12.2025

Энг кўп эътирозларга сабаб бўлаётган хусусий ўқув марказлари ва платформалар рўйхати эълон қилинди

14:49 · 17.12.2025

Кредит олишига қандай тақиқ қўйиш мумкин?

11:12 · 17.12.2025

Ўзбекистонда таксиларда йўл ҳақи сезиларли даражада ошди

10:11 · 17.12.2025

Жаҳон банки Ўзбекистонга 100 млн доллар кредит ва 5 млн долларлик грант ажратади

15:41 · 16.12.2025

Январь ойидан бери сўм қадри 7,5 фоизга ошди — Марказий банк

14:13 · 16.12.2025

Маҳаллий компания ва банкларга хорижий валютада облигация чиқаришга рухсат берилади

12:15 · 16.12.2025

Ўзбекистон Марказий банкининг вазифалари кенгайтирилади

17:03 · 15.12.2025

Тадбиркорларга давлат ва хусусий хизматлар Бизнес ҳамроҳ лойиҳаси орқали кўрсатилади

11:47 · 15.12.2025

Ўзбекистонда электромобиллар импорти кескин қисқарди

10:11 · 15.12.2025

Аҳоли банкларга сотиб олганидан кўра кўпроқ валюта сотмоқда — Марказий банк

8:33 · 15.12.2025

Дам олиш кунлари қайси банклар ишлайди?

9:44 · 13.12.2025

Ўзбекистонда умумий инфляция 7,3 фоиз атрофида бўлиши кутилмоқда

14:08 · 12.12.2025

Ўзбекистонда фуқаролар номига автомобиль олиб кириш қисқартирилиши мумкин

11:46 · 12.12.2025

Жаҳон банки Ўзбекистонга талабаларни молиялаштириш тизимини модернизация қилиш учун 250 млн доллар кредит ажратади

10:21 · 12.12.2025

Марказий банк асосий ставкани ўзгаришсиз қолдирди

16:28 · 11.12.2025

Ўзбекистонда долларлашув даражаси пасайди

15:28 · 11.12.2025

Ўзбекистонда бир йилда энг кўп қимматлашган маҳсулотлар ва хизматлар қайсилиги маълум бўлди

10:16 · 11.12.2025

Нега рубль қимматлашмоқда ва бунинг оқибати қандай? Оддий сўзлар билан тушунтирамиз

Айримлар ўйлагандек, доллар курси пасаймаяпти, балки рубль барча валюталарга — евро, фунт, франк, лира, дирҳамга нисбатан мустаҳкамланмоқда. Шундай экан, агар рубль жуда тез қимматлашаётган бўлса, демак, унга бўлган талаб ўсган.

Нега рубль қимматлашмоқда ва бунинг оқибати қандай? Оддий сўзлар билан тушунтирамиз

Яқиндагина рубль курси 100 дан юқори кўрсаткичга чиққан эди (долларга нисбатан), ҳозир эса 84,3 га тушди. Курс 80 га, ҳаттоки ундан ҳам пастга тушиши мумкин.

Айримлар ўйлагандек, доллар курси пасаймаяпти, балки рубль барча валюталарга — евро, фунт, франк, лира, дирҳам… нисбатан мустаҳкамланмоқда. Мана, Хитой юанига нисбатан график:

Қарийб 15 рубль бўлган курс 11,5 гача тушди. Ва, эҳтимол, тушишда давом этади. Яъни, бошқа сўз билан айтганда, рубль қадрланмоқда.

Нега бундай бўлаяпти?

Биринчи тушуниш керак бўлган нарса: валюта — бу товар. Ва ҳар қандай товар каби у ҳам:

  • А) Агар унга талаб кам бўлса, арзонлашади («ҳеч кимга керак эмас»)
  • Б) Агар унга талаб юқори бўлса, қимматлашади («ҳаммага керак»)

Шундай экан, агар рубль жуда тез қимматлашаётган бўлса, демак, унга бўлган талаб ўсган. Яъни, дунёда кимдир фаол равишда рубль сотиб ола бошлаган.

Шунингдек, мазкур валюта шунчалик тез қимматлашаётганига қараганда, харид қилинаётган ҳажм улкан. Миллиардлаб, балки ўнлаб ёки юзлаб миллиард рубль.

Бундай катта ҳажмда валюта сотиб олиш учун фақат жуда бой субъектгина қодир бўлиши мумкин. Эҳтимол, бу қандайдир давлат. Ёки миллиардлаб сармояга эга инвесторлар армияси.

«Рубль сотиб олиш» деганда қуйидаги жараён назарда тутиляпти: номаълум кимса чет эл валютасини (доллар, евро ва ҳ.к.) олиб, уни рублга айирбошламоқда.

Нега рубль сотиб олишяпти? Россия ичида нимадир сотиб олишга, яъни Россияга инвестиция қилиш учун. Ва айнан шу ерда санкцияларнинг бекор қилиниши ва АҚШ билан муносабатларнинг илиқлашиши мавзусига яқинлашиш мумкин. Мутахассисларга кўра, «рубльни оммавий равишда сотиб олаётган жуда бой кимса» АҚШ ҳукумати билан бевосита боғлиқ.

Бу кимса бошқалар билмайдиган нимадирни олдиндан биляпти. Масалан:

  • У биладики, яқин орада санкциялар бекор қилинади;
  • Ёки Россия ва АҚШ ўртасида қандайдир қўшма корхоналар очилади;
  • Ёки Россия АҚШни қандайдир стратегик ресурсларига йўл қўяди ва ҳ.к.

Қисқаси, номаълум шахс олдиндан улкан миқдорда рубль тўплаяпти, кейин эса бу маблағларни Россия иқтисодиётига сармоя қилиш учун ишлатишни режалаштираяпти.

Масалан, чет элликлар кутилмаганда «Газпром» ва «Роснефть» акцияларини улкан миқдорда сотиб олиши мумкин. Бу эса ушбу акцияларнинг курсини оширади.

Яқинда Россия энергетика вазири Александр Новак қуйидагича баёнот берди: «Биз геосиёсий вазиятни ҳисобга олган ҳолда, ташқи капиталнинг ички бозорга оқиб келаётганини кузатяпмиз…»

Демак, вазир юқоридаги тахминларни тасдиқлаяпти: чет эллик инвесторлар Россия бозорига оммавий равишда киришга тайёргарлик кўряпти. Шунинг учун рублнинг мустаҳкамланиши — АҚШ билан можаронинг якунланиши яқинлашаётганининг энг яхши индикаторидир.

Бундан кейин нима бўлади?

Жуда қиммат рубль Россия учун манфаатли эмаслигини унутмаслик керак. Бу йилги бюджет 1 доллар 94 рублдан келиб чиққан ҳолда шакллантирилган.

Агар рубль мустаҳкамланаверса, бу унчалик яхши эмас. Чунки Россия кўпроқ сотади, камроқ сотиб олади. Демак, маҳсулотларимизнинг экспортидан олинадиган даромад рубл ҳисобида камаяди.

Бу қандай ишлайди?

Масалан, нефтнинг нархи 70 доллар бўлса:

  • Агар курс 94 рубль/доллар бўлса, ҳар бир баррел учун 6580 рубль (70×94) олинади.
  • Агар курс 84 рубль/доллар бўлса, ҳар бир баррел учун 5880 рубль (70×84) олинади. Бу эса 700 рубль кам (яъни 10 фоиз камайиш).

Шундай қилиб, агар рубль мустаҳкамланса, бюджетга тушадиган рубл миқдори камаяди. Мана шундай «парадокс».

Шу сабабли Россия Марказий банки ва Молия вазирлиги миллий валюта курсини сунъий равишда туширишга ҳаракат қилади. Яъни 84 рубль/доллардан 90 рубль/долларгача кўтаришга интилади.

Бу қанчалик муваффақиятли бўлишини билмаймиз, чунки бу ерда Россия молиявий ҳокимияти билан чет эл инвесторлари ўртасида кураш бошланади. Бизга рубль бироз қимматлашгани фойда, уларга эса арзонлашиши манфаатли.

 

Тошкентда яшил ҳудудларни қандай кенгайтирса бўлади? Президент топшириғи ва дунё тажрибаси
Янгиликлар 16:31 · 17.12.2025
Тошкентда яшил ҳудудларни қандай кенгайтирса бўлади? Президент топшириғи ва дунё тажрибаси
Энг кўп эътирозларга сабаб бўлаётган хусусий ўқув марказлари ва платформалар рўйхати эълон қилинди
Янгиликлар 14:49 · 17.12.2025
Энг кўп эътирозларга сабаб бўлаётган хусусий ўқув марказлари ва платформалар рўйхати эълон қилинди
Кредит олишига қандай тақиқ қўйиш мумкин?
Янгиликлар 11:12 · 17.12.2025
Кредит олишига қандай тақиқ қўйиш мумкин?
Ўзбекистонда таксиларда йўл ҳақи сезиларли даражада ошди
Янгиликлар 10:11 · 17.12.2025
Ўзбекистонда таксиларда йўл ҳақи сезиларли даражада ошди
Жаҳон банки Ўзбекистонга 100 млн доллар кредит ва 5 млн долларлик грант ажратади
Янгиликлар 15:41 · 16.12.2025
Жаҳон банки Ўзбекистонга 100 млн доллар кредит ва 5 млн долларлик грант ажратади
Январь ойидан бери сўм қадри 7,5 фоизга ошди — Марказий банк
Янгиликлар 14:13 · 16.12.2025
Январь ойидан бери сўм қадри 7,5 фоизга ошди — Марказий банк