
Шартномаларни имзолашда асосан нималарга эътибор қаратиш керак?
Аксарият одамлар шартномани ўқимасдан имзолайди, чунки улар суҳбатдошларини куттириб қўйишни хоҳламайди. Амалда, ҳар доим ҳам шартномани имзолаш керак бўлганда уни юристларга кўрсатиш имконияти йўқ. Айнан шундай ҳолатларда шартномани имзолашда эътибор қаратилиши лозим бўлган бандларни санаб ўтамиз.

Шартномада эътибор қаратилиши керак бўлган биринчи нарса — бу шартноманинг предмети. Бу ҳужжатнинг асосий қисмидир, чунки айнан у сиз ва иккинчи томон битим доирасида бир-бирингизга нима қилиш ёки топширишни аниқ белгилаб беради.
Бундан ташқари, шартнома предмети кўпинча нарх, ижро муддати, томонларнинг жавобгарлиги ва шу каби бошқа шартларга таъсир қилади, шунинг учун уни синчковлик билан текшириш зарур.
Комиссия, солиқлар (йиғимлар) ва бевосита харажатлар банди. Ҳамкорлик шартларини муҳокама қилишда томонларнинг комиссия ва солиқларни (давлат божлари ва йиғимларини ҳам шулар жумласига киритамиз) тўлаш муҳим аҳамиятга эга.
Келгусида тушунмовчилик ва баҳс-мунозараларнинг олдини олиш учун ҳужжатда комиссияни ким тўлаши, солиқларни ким тўлаши, солиқлар нархга қандай таъсир қилиши, қайси томон божлар тўлаши, божлар миқдори ва бошқалар аниқ кўрсатилиши керак.
Асосий эътиборни қаратадиган бандлардан яна бири бу томонларнинг жавобгарлиги/жарима санкциялари. Шартномани ўқиётганда шартномада ёзилган санкцияларга, шунингдек, уларни бузганлик учун назарда тутилган шартларга эътибор беринг.
Масалан, шартномада ўз вақтида кўрсатилмаган хизмат ва ўз вақтида етказилмаган товар учун ҳамда ўз вақтида ҳақ тўламаганлик учун жарима ёзилиши мумкин.
Хизматлар кўрсатиш/товарлар етказиб бериш шарти/тартиби бўлимда кўпинча шартнома бўйича ишлаш тартиби, шунингдек томонларнинг иш бўйича қўшимча келишувлари ёзилади. Ушбу бандда хизматларнинг тавсифи, бажариш муддатлари, хизмат кўрсатиш жойи, хизматларнинг сифати, лозим даражада бажармаганлик учун жавобгарлик ва ҳ.к. кўрсатиш муҳимдир.
Низоларни ҳал қилиш тартиби банднинг муҳим аҳамиятга эгалигининг сабаби у низо келиб чиққан тақдирда низони қандай ҳуқуқий нормаларга мувофиқ ҳал этилишини белгилайди, шунингдек, келишмовчиликлар юзага келган тақдирда қўлланиладиган ҳуқуқий тизимни белгилаб беради.
Хусусан, шартномани бекор қилиш тартиби бу шартномани қай шартларда бекор қилиш мумкинлигини кўрсатиб беради, яъни, сиз шартномани тузган шахс билан қай ҳолатда ҳамкорликни тўхтатишингиз мумкинлиги ҳақида маълумотга эга бўласиз.
Шартномани бир томонлама бекор қилиш фақат қонун ҳужжатларида ёки шартномада тўғридан-тўғри назарда тутилган ҳоллардагина мумкин.
Шунингдек, хизмат кўрсатиш/етказиб бериш/тўлов муддати. Томонлар шартномада кўрсатилган хизматлар/товарларни етказиб бериш ва/ёки ҳақ тўлашнинг қайси муддатига риоя қилиш, шунингдек, бундай муддатларни бузганлик учун санкциялар (жарималар) тайинлаши мумкин.
Масалан, шартномада буюртмачи хизматларнинг якуний натижасини олгандан сўнг уч календарь кун ичида ижрочи хизматлари учун ҳақ тўлаши, кечиктирилган тақдирда эса кечиктирилган ҳар бир кун учун жарима ва пеня тўлаши кераклиги ҳақида кўрсатилишини мисол қилишимиз мумкин.






