Олий Мажлиси Сенати 25 июнь куни бўлиб ўтган йиғилишда Жаҳон савдо ташкилотига (ЖСТ) аъзо бўлиш жараёни доирасида бир қатор товар ва хизматлар импортига икки томонлама солиқ солишни бекор қилувчи қонун ҳужжатларига ўзгартиришларни маъқуллади.

Жумладан, сенаторлар қонунчиликни халқаро стандартларга, жумладан, ЖСТ келишувларига мувофиқлаштириш орқали ташқи савдони янада эркинлаштириш зарурлигини қайд этди.

«Мазкур қонун лойиҳаси билан савдо-иқтисодий муносабатларда энг кўп қулайлик бериш (ЭКҚБ) назарда тутилмаган мамлакатларда ишлаб чиқарилган ёхуд ишлаб чиқарилган мамлакати аниқланмаган товарларга нисбатан амалдаги импорт божлари ставкаларини 2 карра ошириб қўллаш амалиётини бекор қилиш назарда тутилмоқда», — дейилади хабарда.

Қонунчиликка ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш муҳокамаси чоғида Сенатнинг Буджет ва иқтисодий масалалар қўмитаси раисининг ўринбосари Қобул Турсунов мамлакат Божхона кодексидаги янги моддада ЭКҚБ тушунчаси кодификация қилинганига ойдинлик киритди.

«Тасдиқланган ставкалар доирасидаги божхона тўловлари жўнатувчи ёки экспорт қилувчи давлатдан қатъи назар, Ўзбекистон ЭКҚБ назарда тутадиган мамлакатларда ишлаб чиқариладиган товарларга нисбатан қўлланади», — деди Турсунов.

Эндиликда тасдиқланган ставкалар бўйича божлар Ўзбекистон билан ЭКҚБ шартномасига эга бўлган мамлакатларнинг барча товарларига, товарлар қаердан келгани ва ким экспорт қилганидан қатъи назар, қўлланади.

Қолганлари учун божлар босқичма-босқич ошади — адвалор ставкасининг бошланғич даражасига қараб (товар қийматининг улуши сифатида): жорий ставкадан 5% дан 20% гача:

• адвалор ставкаси 10% гача бўлган товарлар учун — 5%;
• адвалор ставкаси 10% дан 20% гача бўлганлар — 10%,
• адвалор ставкаси 20% дан 30% гача бўлганлар — 15%,
• адвалор ставкаси 30% ва ундан юқори бўлганлар — 20%.

Бир қарашда ислоҳот косметикдек туюлиши мумкин: расмий статистик маълумотларга кўра, Ўзбекистон импортининг 95 фоизи ЖСТга аъзо мамлакатлардан келади. Уларнинг 61,4 фоизи ЭКҚБ давлатларидан, 32,3 фоизи эса эркин савдо зонаси ҳамкорларидан. Товарларнинг атиги 6,3 фоизининг эса келиб чиқиши номаълум.

Шу тариқа янгилик айнан расмий равишда аввалги икки томонлама солиққа тортиш тизимига кирадиган «кулранг зона»га тегишли. Газетаъга интервью берган экспертларнинг таъкидлашича, энди бу зона сиқилмоқда. Божхона органлари аниқ қоидаларга, корхоналар олдиндан тахмин қилса бўладиган харажатларга, ҳукумат эса ЖСТга тўлиқ аъзо бўлиш томон прогрессив ҳаракатга эга бўлади.

Яъни агар машиналар Чехия Республикасида ишлаб чиқарилган бўлса (ЖСТ аъзоси ва ЭКҚБ ҳамкор) ва Жазоирдан воситачи уларни экспорт қилган бўлса, икки томонлама божлар йўқ бўлади. Асосийси — келиб чиқиши. Аммо агар мамлакат «шартномавий» давлатлар қаторига кирмаса (Жазоир каби) ёки товарларнинг келиб чиқиши аниқланмаса, бож ошади: ҳажмига қараб жорий ставкадан 5−20 фоиўга.

Ушбу тузатишлар адолатли ташқи савдони таъминлайди ва миллий қонунчиликни ЖСТ қоидаларига мувофиқлаштириш орқали импорт ва экспорт кўламини кенгайтиради, таъкидлади Сенат.