Сэм Альтман — ChatGPT каби илғор нейротармоқни яратган OpenAI компанияси раҳбари. У Силикон водийсининг юлдузларидан бирига айланишдан олдин қандай йўлни босиб ўтган?

2023 йил 17 ноябр куни OpenAI кузатув кенгаши Сэм Альтманни компания раҳбари лавозимидан четлатди. Бироқ, орадан атиги 12 кун ўтиб — 29 ноябрда Сэм ўз лавозимига қайтди. Кенгашнинг бу қарори кўпчиликка ғалати туюлди, чунки ChatGPT чатботининг муваффақиятли ишга туширилиши айнан Альтман номи билан боғлиқ эди.

Сэм Альтман 1985 йилда яҳудий оиласида Чикагода туғилган, лекин болалик ва ўсмирлик йилларини Миссури штатидаги иккинчи йирик шаҳар — Сент-Луисда ўтказган. Аслида, унинг фамилияси рус тилида тўғри транскрипция қилинганда «Олтмен» бўлиши керак эди, аммо инглизча талаффузидан тўғридан-тўғри олинган шакл — «Альтман» кенг тарқалган.

Сэм саккиз ёшга тўлганида ота-онаси унга биринчи компьютерни совға қилади. Унинг сўзларига кўра, бу воқеа ҳаётини икки даврга — аввал ва кейинга бўлиб юборган. У тезда дастурлашни ўрганади, компьютер эса унга ўзини англаш ва қабул қилишда ёрдам беради.

Жон Берроуз номидаги хусусий мактабни тугатгандан сўнг, Сэм Альтман IT-технологияларни ўрганиш учун Стэнфорд университетига ўқишга киради. Аммо орадан бир йил ўтиб, ўқишни ташлайди. Бу жиҳати билан у Билл Гейтс ва Марк Цукербергга ўхшаб кетади — улар ҳам Гарвард университетидан чиқиб, ўз бизнесини ривожлантиришга барча вақтини бағишлашга қарор қилган эди.

Сэм Альтман университетдан кетгандан кейинги биринчи компанияси — Loopt номли смартфон иловаси бўлди. Ушбу лойиҳа 2005 йилда ишга туширилган. Loopt фойдаланувчиларга реал вақт режимида ўз жойлашувини бошқаларга ихтиёрий равишда билдириш имконини берарди. Компанияни ишга тушириш учун тахминан 30 миллион доллар маблағ жалб қилинган. Бу сумма йиғилишига Y Combinator фонди томонидан молиялаштириш ёрдам берган.

Y Combinator — бу стартаплар учун биринчи мустақил акселератор бўлиб, Кембриж шаҳрида ташкил этилган. Aynan шу акселератор Airbnb, Twitch, Dropbox ва Reddit каби машҳур компанияларнинг йўлга қўйилишига ҳам ёрдам берган.

2011 йилда Сэм Альтман акселератор билан ҳамкорликда ишлай бошлайди. 2012 йилда у ўзининг Loopt компаниясини 43,4 миллион долларга сотади ва шахсий венчур фонди — Hydrazine Capital’ни ташкил этади. Орадан икки йил ўтиб, у Y Combinator акселераторининг президентига айланади. У шундай деган эди: акселераторни шундай даражага етказишни истайманки, у ҳар йили мингта компанияни молиялаштириш имконига эга бўлсин.

2015 йил октябрь ойида Альтман Y Combinator Research номли нотижорат тадқиқот лабораториясини ишга туширади ва унга шахсан 10 миллион доллар маблағ тикади. Бу лойиҳанинг мақсади — шартсиз базавий даромад (яъни ҳар бир инсонга кафолатланган даромад), шаҳарсозлик ва IT-технологиялар соҳасини ўрганишдан иборат эди.

Бундан ташқари, 2014 йилда у Reddit ижтимоий тармоғига раҳбарлик қилади — фақат саккиз кун давомида, раҳбариятдаги ўзгаришлар пайтида. Альтман бу тажрибасини «ўзича қизиқ ва кулгили бир ҳолат» деб атаган.

OpenAI’ни яратиш ва ривожлантириш

2015 йилда Сэм Альтман Илон Маск билан бирга (ўша вақтда у фақат SpaceX ва Tesla’ни бошқарар эди) OpenAI компаниясини ташкил этади. Унинг мақсади — инсоният фойдаси учун сунъий интеллект технологияларини нотижорат асосда ўрганиш ва жорий этишдан иборат эди. Бу икки бизнесмен Amazon ва Microsoft компаниялари билан биргаликда OpenAI учун умумий ҳисобда 1 миллиард доллар миқдорида маблағ ажратишга эришади.

Сэм Альтман раҳбарлиги остида OpenAI нотижорат ташкилот бўлишдан тўхтайди ва унинг қиймати 30 миллиард долларгача ошади. Бу муваффақиятга компаниянинг генератив сунъий интеллект воситалари — матнлар учун ChatGPT ва тасвирлар учун DALL-E орқали эришилган.

Worldcoin нима: криптовалюта лойиҳаси

Сэм Альтман 2019 йилда тадқиқотчи ва тадбиркор Алекс Блания билан бирга Worldcoin лойиҳасини асос солади. Ушбу криптовалютанинг асосий ўзига хос жиҳати — фойдаланувчиларни аниқлаш учун кўзни сканерлаш технологиясидир. Ишлаб чиқувчиларнинг айтишича, бу технология сунъий интеллект билан боғлиқ икки асосий муаммони ҳал қилади:

• Одамларни ботлардан фарқлаш имконини беради;
• СИ туфайли иш ўринларининг қисқаришига қарши «умумий базавий даромад» шаклини тақдим этади.

Компаниянинг Orb номли махсус қурилмаси инсоннинг кўзини сканерлайди ва шу асосда рақамли идентификатор — World ID яратади. Уни «шахсий маълумотларни ошкор қилмасдан, кундалик иловаларда кенг қўллаш» мумкин. Лойиҳада Сэм Альтманнинг асосий ҳиссаси — уни глобал даражада кенгайтириш стратегиясини ишлаб чиқиш бўлди.

Криптовалюта 2023 йил 24 июлда расман ишга туширилади. Ўша вақтда Worldcoin 3 миллиард долларга баҳоланган эди.

ChatGPT муваффақияти

ChatGPT 2022 йил охирида ишга туширилгандан сўнг, бир неча ҳафта ичида ўн миллионлаб фойдаланувчиларни жалб қилади. Генератив нейротармоқ мутахассислар ва оддий кузатувчиларни ўз имкониятлари билан ҳайратга солади — у имтиҳон топшириш, ишга мурожаатларни кўриб чиқиш, сиёсий нутқлардан тортиб то дастурлаш кодларигача ҳар қандай матнни тузишга қодир экани билан машҳур бўлди.

Катта тилли нейромоделлар тушунчаси барчага танила бошлади. ChatGPT’нинг машҳурлиги Microsoft’ни OpenAI’га янада кўпроқ сармоя киритишга ва ушбу технологияни Bing қидирув системаси ҳамда Office иловаларига жорий этишга ундади. Google эса ўзининг Bard чат-боти билан рақобатга қўшилди.

2018 йилда OpenAI’дан манфаатлар тўқнашуви туфайли Илон Маск лойиҳадан чиқиб кетади.

2023 йил 17 ноябр куни OpenAI компанияси Сэм Альтманнинг бош директор лавозимидан дарҳол четлатилганини эълон қилди. Компания сайтида чоп этилган баёнотда таъкидланишича, Сэм директорлар кенгаши билан мулоқотда ҳар доим ҳам очиқ бўлмаган, бу эса унинг ўз вазифаларини тўлиқ бажаришига тўсиқ бўлган.

Кенгаш унда раҳбарликни давом эттириш қобилиятига ишонмаслигини билдирган. Ушбу баёнотда шундай дейилади:

«OpenAI’ни яратишдаги асосий мақсадимиз — умумий сунъий интеллект бутун инсоният фойдасига хизмат қилишига кафолат бериш эди. Кенгаш бу миссияга содиқ қолмоқда. Биз Сэмга OpenAI’ни яратиш ва ривожлантиришда қўшган катта ҳиссаси учун миннатдормиз. Бироқ бизга олға интилиш учун янги раҳбарлик зарур, деб ҳисоблаймиз».

Альтманнинг вазифасини вақтинча компаниянинг техник директори — охирги беш йилда OpenAI’да тадқиқот, маҳсулот ва хавфсизлик бўйича бўлимларни бошқарган Мира Мурати эгаллайди.

Сэм Альтман Сан-Франциско шаҳридаги Russian Hill’да яшайди. У сиёсатга қизиқади: 2019 йилда АҚШ президентлигига либерал номзод Эндрю Янгни қўллаб-қувватлаган. 2020 йил май ойида Жо Байденнинг сайловолди кампаниясига 250 минг доллар хайрия қилган.

Бундан ташқари, Альтман ҳар қандай фалокат ёки апокалипсисга жиддий тайёргарлик кўради. 2016 йилда у шундай деганди:

«Менда қурол, олтин, йодли калий, антибиотиклар, батарейкалар, сув, Исроил армиясидан олинган газ ниқоблари ва Калифорниядаги Биг-Сур ҳудудида катта бир ер участкам бор — мен у ерга учиб кетишим мумкин».

Сэм — ипохондрик (саломатлиги учун ҳаддан ташқари хавотирланадиган киши), соғлом турмуш тарзи тарафдори ва биохакингга қизиқади. Шунингдек, у доимо ўзининг машҳур кўк рангли рюкзаки билан юрарди. Унда гўёки ChatGPT’нинг асосий серверини ўчиришга қодир ускуна мавжуд. Аммо бу — фақат TikTok’да тарқалган фитна назарияси холос.

Эҳтимол, апокалипсисдан қўрққанлиги сабабли, Сэм Альтман ўз яратган технологиясининг потенциал хавфларига нисбатан олдиндан чора кўришни хоҳлар. АҚШ Сенатидаги эшитувларда у шундай деган эди:

«Мен қўрқаманки, биз, саноат вакиллари, дунёга жиддий зиён етказишимиз мумкин. (…) Рақамли технологияларни давлат томонидан тартибга солиш хавфларни камайтириш учун жуда муҳим».