Ўзбекистон йил бошидан буён 6,5 млрд долларлик олтин экспорт қилди
Жорий йилнинг дастлабки беш ойида Ўзбекистон олтин экспортини 6,5 млрд долларга етказди, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 54,8 фоиз кўп. Қимматбаҳо металл мамлакат экспортининг деярли 44 фоизини ташкил этди.
Январь май ойларида Ўзбекистондан олтин экспорти 6,49 миллиард долларга етди. Бу Миллий статистика қўмитаси маълумотларидан келиб чиқади.
Бу ўтган йилнинг беш ойлик кўрсаткичидан ($4,19 млрд) 54,8 фоиз кўп. Январда Ўзбекистон хорижга олтин экспорт қилмаган бўлса, февралда экспорт 1,73 млрд долларни ташкил этди, мартда — 1,84 млрд, апрелда — 1,91 млрд, майда — 1,01 млрд.
Қимматбаҳо металларнинг умумий экспортдаги улуши 37,1 фоиздан 43,8 фоизгача ошди.
Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистоннинг халқаро захиралари майда 49,66 млрд долларга етди, бу 2013 йилдан буён кузатувлар тарихидаги рекорд кўрсаткич. Ўсиш кетма-кет бешинчи ой давом этмоқда, йил бошидан эса захиралар 8,48 миллиард долларга ошди.
Биринчи беш ойда олтин нархи 25,5 фоиз — унцияси учун 2624 доллардан 3292 долларгача ошган. Дунёдаги геосиёсий беқарорлик (хавфсиз актив сифатида олтинга талаб ортиб бормоқда), АҚШ сайловлари ва президент Доналд Трампнинг бож сиёсати ҳамда АҚШ Федерал захира тизими фоиз ставкаларини пасайтиргани фонида бу йил қимматбаҳо металлар нархи кескин кўтарилди.
Дунёда олтин қазиб олиш бўйича тўртинчи ва Ўзбекистоннинг энг йирик солиқ тўловчиси бўлган Навоий кон-металлургия комбинати 2024 йилда олтин қазиб олиш ҳажмини 5,4 фоиз оширди ва рекорд даражадаги 7,4 млрд доллар даромадга эришди. Соф фойда 2,1 млрд долларни ташкил этди, бу ўтган йилга нисбатан 44,6 фоиз кўп.
Халқаро валюта жамғармаси миссиясининг қайд этишича, олтин нархининг беқарорлиги нархлар юқори бўлганда харажатларга инфляцион босим ва нархлар паст бўлганда харажатларни қисқартириш хавфини келтириб чиқаради, бу эса макроиқтисодий тебранишларни кучайтиради. Шу боис Ўзбекистонга олтин нархи ўзгаришининг давлат харажатларига таъсирини минималлаштиришга ҳаракат қилиш тавсия этилади.
Бошқача айтганда, Ўзбекистон давлат молияси олтин нархининг ўзгаришига сезгир ва бу каби ўзгаришлар бюджетни беқарорлаштириши мумкин.
Хусусан, олтин нархи кўтарилса, экспорт кўпроқ даромад келтиради. Буджетда кўпроқ пул пайдо бўлгач, бу давлат харажатларининг ошишига олиб келиши мумкин. Аммо бундай ўсиш вақтинчалик бўлиши ва инфляцион босимни келтириб чиқариши мумкин — иқтисодиётда нархлар кўтарила бошлайди.
Олтин нархи тушганда буджет ўз даромадларининг бир қисмини йўқотади. Натижада давлат харажатларни қисқартиришга мажбур бўлиши, бу эса иқтисодий ўсишни секинлаштириши ва ижтимоий соҳага салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
