The Facebook Papers АҚШнинг 17 та оммавий ахборот воситаси ҳамкорлиги натижасидир. Ушбу мақолаларни тайёрлаш доирасида таҳририятлар журналистлари ижтимоий тармоқнинг минглаб саҳифалари ички ҳужжатларини ўрганди. Facebook’нинг собиқ ходимаси Фрэнсис Ҳауген уларни матбуотга тақдим этди. Ҳауген 5 октябрь куни у АҚШ Конгрессида нутқ сўзлади ва у ерда ижтимоий тармоқнинг юқори раҳбариятига маълум бўлган муаммолар ҳақида гапирди.

Ёш фойдаланувчилар сегментининг камайиши

Bloomberg маълумотларига кўра, сўнгги йилларда ижтимоий тармоқдан илк марта фойдаланувчиларнинг ўртача ёши 19–20 дан 24–25 гача ўсган. Ўсмирлар сайтда 2020 йилга қараганда 16 фоиз, ёшлар 5 фоиз камроқ вақт ўтказа бошлади. Facebook ходимлари ушбу тенденция сабабларини тўлиқ тушунмаяпти. Ҳолат уларни ташвишга солмоқда.

Ички тадқиқотлар шуни кўрсатадики, болалар ва ўсмирлар Facebook’ни алоҳида иш билан машғул бўлиш учун майдон сифатида кўрмайди. Ёшларнинг фикрига кўра, ижтимоий тармоқ сиёсат ҳақида баҳслашмоқчи ёки таътилдан фотосуратлар жойлаштирмоқчи бўлган 40 ёшдан ошган одамларнинг платформаси бўлиб қолмоқда.

Facebook ёш аудиториянинг камайишига сабаб бўлаётган нарсаларни реклама қилмасликни афзал кўради. Фрэнсис Ҳаугеннинг сўзларига кўра, ижтимоий тармоқ инвесторлар ва реклама берувчиларга асосий маълумотларни бузиб кўрсатилган ҳолда тақдим этган. Бундан ташқари, у битта фойдаланувчининг бир нечта саҳифалари бўлган такрорий ҳисоблар нисбатига эътибор қаратди. Ҳаугеннинг фикрича, бу ҳолат реклама берувчиларни сайтдаги аудитория ҳажми борасида чалғитиши мумкин.

Ички ҳужжатларга кўра, 2017 йилда ўсмирлар томонидан яратилган янги ҳисобларнинг қарийб 15 фоизи дубликат бўлган. 2018 йил январь ойида АҚШда такрор яратилган саҳифалар барча ўсмирлар ҳисобларининг 11 фоизини ташкил этди, бу миллион саҳифадан ортиқ эди.

Ривожланаётган мамлакатларда модераторларнинг етишмаслиги

Reuters хабарига кўра, Facebook ривожланаётган мамлакатлар ва уруш зоналарида нафрат ва этник адоват қўзғаш муаммоларини ҳал қилиш учун етарлича ҳаракат қилмаяпти. Мисол тариқасида эса Мьянма келтирилади. Компания мамлакатдаги мусулмон озчилик бўлган роҳинжаларга нисбатан таҳдидли контент тарқалишини тўхтата олмаганини тан олган.

Ривожланаётган мамлакатларда Facebook маҳаллий тилларни биладиган ва маданий контекстни тушунадиган модераторлардан кам сонлиларини ишга ёлламоқда. Худди шу сабабдан ижтимоий тармоқ Яқин Шарқ мамлакатларида араб тилидаги нейтрал сўзларни қора рўйхатга киритиб, жиддий хатоларга йўл қўймоқда.

Цукерберг Facebook жамиятнинг қутбланишига ҳисса қўшаётганини билар эди(ми?)

Марк Цукерберг 2020 йил АҚШ Конгресси олдида ижтимоий тармоқдаги таҳликали контентларнинг 94 фоизи ўчирилиши тўғрисида ҳисобот берганди. The Washington Post нашрига кўра, ички ҳужжатлар таҳликали контентларнинг 5 фоиздан кўп бўлмаган қисми ўчирилганини кўрсатади. Бундан ташқари, аввалроқ Цукерберг ижтимоий тармоқлар жамиятни қутблантириши ҳақида сўз очганди.

The New York Times’нинг аниқлик киритишича, Facebook платформанинг асосий воситалари — «Лайк» ва «шейр» функциялари ҳейтспичлар тарқалишини тезлаштираётганини яхши билади. Бу ҳақда «Гаров зарари» номли ҳужжатда қайд этилган. Шунингдек, агар вазият ўзгармаса, бу юқоридагидек турдаги контентнинг янада тарқалишига олиб келиши маълум қилинган.

Сиёсатчилар ва таниқли шахсларнинг имтиёзлари

Financial Times’нинг хабар беришича, Facebook корпорацияси раҳбарияти сиёсатчилар ва юлдузларга имтиёз бериш мақсадида ижтимоий тармоқ ишига аралашган — улар қоидаларни бузган тақдирда ҳам хоҳлаган контентини нашр этишлари мумкин бўлган.

Гап ҳам машҳур фойдаланувчиларнинг «оқ рўйхат»га киритилиши, шунингдек, модерацияга топ-менежерлар ва компания раҳбари Марк Цукербергнинг бевосита аралашуви ҳақида кетмоқда. Бир қатор ҳолларда компания раҳбарлари машҳур фойдаланувчининг муайян баҳсли пости қоидани бузган-бузмагани тўғрисида якуний қарор қабул қилган. Ёки улар муаммоли хабарларни ўчириш бўйича илгари қабул қилинган қарорларни бекор қилишни сўраган.

Цукербергнинг реакцияси

Марк Цукерберг ўз саҳифасида Facebook’га туҳмат қилишга келишилган уринишлар бўлаётганини таъкидлади.

«Ўринли танқид бизни яхшироқ ишлашимизга ёрдам беради. Аммо, менинг фикримча, биз ҳозир кўраётган нарса компаниямизнинг бузилган қиёфасини кўрсатиш учун сиздирилган ҳужжатлардан танлаб фойдаланиш бўйича келишилган ҳаракатлардир», — деб ёзади Facebook раҳбари.

Унинг фикрича, Facebook’нинг зарарли контентга қарши кураш воситалари соҳадаги энг яхшисидир. 2021 йилда ижтимоий тармоқ фойдаланувчи хавфсизлигини таъминлаш учун 5 миллиард доллардан ортиқ сармоя киритган.