Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти экспертлари томонидан молиявий хизматлар соҳасида пул маблағларини автоматик жамғариб боришга мўлжалланган банк депозитларини очиш бўйича шарҳ тайёрланди.

Ўзбекистон аҳолисининг аксариятида банк тўлов карталари мавжуд бўлса-да (масалан, банк депозит ҳисоб рақамлари эгаларининг сони ҳар 1000 кишига 849 нафарни ташкил этади), фуқароларнинг фақат 19 фоизигина жамғариб борилувчи банк ҳисоб рақамларига эга. Ваҳоланки, бу кўрсаткич Туркияда 58 фоиз, Ҳиндистонда 61 фоиз, Эронда 69 фоиз, Малайзияда 103 фоиз, Хитойда эса 157 фоизни ташкил этади.

Жамғармалар иқтисодий ўсишнинг асосий манбаларидан бири ҳисобланди. Жамғармаларни шакллантириш (бўш пул маблағларининг аҳоли томонидан мунтазам йиғиб борилиши) иқтисодиётнинг қўшимча молиявий ресурсларга бўлган талабини қондиришда аҳамиятли ҳисобланади. Ҳозирги кунда мамлакатимизда ушбу пул маблағларидан самарали фойдаланилмаяпти.

Бунинг асосий сабаблари қуйидагилар:

• биринчидан, аҳолининг жамғариб бориладиган депозитлар орқали қўшимча даромад орттириш каби молиявий билимларга етарлича эга эмас;
• иккинчидан, аҳоли истеъмолининг катта қисмини жорий давр билан боғлаши. Натижада, пул жамғаришнинг янги механизмларини жорий қилиш кечикади.

Бундан ташқари, дунё аҳолисининг катта қисми истиқомат қилаётган паст даромадли мамлакатларда автоматик жамғармалар тизими яхши йўлга қўйилмаган. Шунинг учун, ушбу давлатларда олинадиган иқтисодий фойда нисбатан паст даражада. Зарур молиявий инфратузилманинг мавжуд эмаслиги паст даромадли мамлакатларда автоматик жамғармалар жорий қилишни ва улардан фойдаланишни чеклайди.

Бироқ, рақамли иқтисодиётнинг жадал ривожланиши молиявий хизматлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтиради. Бу эса ўз навбатида, расмий банк ҳисоб рақамларига эга бўлмаган кўплаб инсонларга автоматик жамғармалардан фойдаланиш имкониятини берувчи молиявий инфратузилмаларни тақдим этиши мумкин. Шу муносабат билан ПМТИ кенг қамровли тажрибани ўтказишни режалаштирмоқда. Мақсад — маблағларни автоматик тарзда жамғаришнинг истиқболли усуллари ва аҳоли маблағларини миллий иқтисодиёт ривожига жалб қилишнинг қўшимча рағбатлантирувчи омилларини ишлаб чиқиш.

Тажриба натижалари асосида аҳоли учун келажак ривожига хизмат қилувчи шахсий фондларни шакллантиришда энг қулай ва фойдали шароитларни яратувчи янги молиявий механизмларни татбиқ этиш бўйича таклиф тайёрланади ва ҳукуматга тақдим этилади. Бу эса айниқса, ривожланаётган Ўзбекистон иқтисодиётининг инвестицияларга бўлган талабини қондиришда муҳим ҳисобланади.

Жасур Жалолов, Ҳаётбек Сайдалиев