Коронавирус чекловлари ва хусусий компаниялар устидан ўрнатилган қаттиқ назорат туфайли хитойлик миллиардерларнинг умумий бойлиги рекорд даражада пасайди.

Маълумотларга кўра, мамлакат раҳбарияти секинлашаётган иқтисодиётни рағбатлантириш учун кўплаб қаттиқ чораларни қисқартираётган бўлса-да, бу енгиллик вақтинчалик бўлиши мумкин. Ҳукуматнинг бизнесга дўстона стратегияси 2023 йилдаёқ якунланиши таҳлилчилар томонидан таҳмин қилинди.

Гонконг университетининг молиявий менежмент ўқитувчиси Чэнь Чжиу иқтисодий шароитлар барқарорлашганидан сўнг 2022 йил ноябргача бўлган барча ҳолатлар яна қайтиб келиши мумкинлигини таъкидлаган. Шунингдек, Чэнь мамлакатнинг энг йирик технология гигантлари даромадларининг ўсиш даражасини деярли йўқотгани ҳамда кредит олиш қийинлиги сабабли кўчмас мулкда дефолтларни келтириб чиқарган ҳукуматнинг таъқибини эслаб ўтган.

Эндиликда иқтисодиёт кескин секинлашиб, ишсизлик даражаси янги чўққиларга кўтарилиб, мафкура ва назоратнинг эски ёндашувидан воз кечилди. Бироқ расмийлар бунга ҳеч қандай нуқта қўймади ва яқинда бунга аниқ ишора қилди. Яъни давлатга яқин тузилмалар Alibaba ва Tencent интернет гигантлари маҳаллий бўлинмаларининг олтин акцияларини сотиб олишга қарор қилишди. Бундай механизм орқали олинган капитал улушлари одатда кичик (тахминан, 1 фоиз), лекин улар мансабдор шахсларга муҳим ички қарорлар қабул қилиш жараёнига таъсир қилиш имконини берадиган махсус ҳуқуқларни беради.

Бироқ Пекин ўз мақсадларининг оптимал мувозанатини қидираётган бир пайтда миллиардерлар осон нафас олишлари мумкин. Шундай қилиб, 2023 йил бошидан бери яқиндагина Таиландда омма олдида кўринган Жек Манинг бойлиги 2,3 миллиард долларга ошиб, 25,6 миллиард долларга етди, гарчи бу 2021 йилдаги кўрсаткичнинг деярли ярмини ташкил этади.

Бундан ташқари, ниҳоят расмийлар Жек Мага тегишли Ant Group’нинг 1,5 миллиард доллар миқдорида маблағ йиғиш режасини маъқуллади, аммо бундан олдин Хитой банк тизими Ма томонидан кескин танқид қилгани учун улар fintech гигантининг фонд бозори листингини 2020 йил охирида – капиталлашув 35 миллиард долларга етиши мумкин бўлган бир вақтда олиб ташлашганди.

Ant Group ва интернет-тижорат гиганти Alibaba’га бир неча ўн йиллар аввал асос солган 58 ёшли миллиардер компаниянинг «корпоратив бошқарувни янада соддалаштириш» ҳақидаги даъвосидан сўнг Ant Group’даги овоз бериш улушини 50 фоиздан 6,2 фоизга камайтиришга рози бўлди. Ташкилот акциядорлари таркибидаги ўзгаришлар энди фонд бозорига қайта кириш учун янада кўпроқ вақт талаб қилишини англатади. Шанхайнинг А тоифасидаги (юанда сотиладиган) акциялар бозори қоидаларига кўра, эгалик ҳуқуқи ўзгарган компаниялар IPO’га қадар уч йил кутишлари керак. Шанхай STAR Market’и, Американинг Nasdaq’ига, бир оз ўхшаш, кутиш муддати икки йил, Гонконг фонд биржасида эса атиги бир йил кутиш керак бўлади.

«Технология компаниялари яқинда амалга оширилган операцияларни соддалаштиришни мамнуният билан қабул қиладилар, аммо улар монополия давлат қўлида бўлган тармоқлар, яъни контент яратиш ва тўловларни қайта ишлаш соҳалари билан шуғулланишни давом эттиришлари керак. Шундай қилиб, технология саноати ва ҳукмрон партия ўртасидаги яна бир тўқнашув муқаррар бўлади. Кўчмас мулкда, агар назоратни юмшатиш ишласа, уй нархлари яна кўтарилади ва қарзлар даражаси ўсишда давом этади. Вақт ўтиши билан марказий ҳукумат тескари йўналишда айланишига тўғри келади», — деди Сан-Диегодаги Калифорния университетининг сиёсий иқтисод кафедраси доценти Виктор Ши.

Таҳлилчиларнинг айтишича, режимнинг юмшатилиши кўчмас мулк саноати учун ҳам қисқа муддатли бўлиши кутилмоқда, ваҳоланки, кўпчилик расмийлар «уч қизил чизиқ» сиёсатини соддалаштириш ҳақида ўйлаётганини айтишганди. Ушбу ёндашув дастлаб 2020 йилда қарз маблағларини чеклаш учун қўлланилган, аммо бу тактика уй-жой сотишнинг кескин пасайишига ва кўчмас мулк секторида дефолт тўлқинига олиб келганди.

Таъкидланишича, ташаббус аллақачон қабул қилинган қўллаб-қувватловчи чораларга қўшимча бўлади, масалан, кредитни тўлаш муддатларини узайтиришга рухсат бериш ва юзлаб миллион долларлик янги кредитлар олиш имконини беради. Бундай шароитда баъзи кўчмас мулк агентликларининг котировкалари кескин кўтарилди, масалан, йил бошидан бери миллиардер Longfor Group асосчиси У Яцзюнь 282 миллион долларга бойиб кетди, Country Garden бошқарув кенгаши раиси  Ян Хуэйянь эса 465 миллион доллар ишлаб олди.

«Кўчмас мулкда, агар назоратни юмшатиш ишласа, уй нархлари яна кўтарилади ва қарзлар даражаси ўсишда давом этади. Вақт ўтиши билан марказий ҳукумат тескари йўналишда айланишга мажбур бўлади», — дея қўшимча қилди Калифорния университетининг сиёсий иқтисод кафедраси доценти Ши.

Бироқ таҳлилчиларга кўра, бозор эҳтиёжларига эътибор қаратиш Хитой иқтисодиётини юксалтиришга ёрдам беради. Декабрь ойида Nomura молиявий фирмаси иқтисодчиси Тин Лу бу йилги ялпи ички маҳсулотнинг ўсиш прогнозини 4 фоиздан 4,8 фоизгача қайта кўриб чиқди ва сиёсий эслатмасида ҳукумат буни COVID-19 тарқалишига қарши кураш чораларини юмшатиш орқали амалга оширишга мажбур бўлганлигини айтди. Бундан ташқари, у кўчмас мулк соҳасини қўллаб-қувватлаш, шунингдек, ҳокимиятнинг хусусий тадбиркорларга ҳурмат билан муносабатда бўлиш кераклигини таъкидлаган.

Хитойлик ишбилармонлар ҳам яқинда ички иқтисодиёт учун ижобий прогнозлар билан чиқишди. Ўтган ҳафта олдин таниқли раҳбарлар Хитой марказий телевидениеси CCTV’га мамлакатнинг тез ўсиши истиқболларига оптимистик қарашларини айтишган, студия меҳмонлари орасида Alibaba бош директори Дэниел Чжан, миллиардер Wahaha Group президенти Цзун Цинхоу ва миллиардер Chjejiang Chint Electrics асосчиси Нань Цуньхуэй ҳам бор эди.

Бироқ 9 январь куни коррупцияга қарши кураш бўйича расмийлар билан учрашувда президент Си Цзиньпин сиёсий экотизим асосларини ёки иқтисодий ривожланиш муҳитини бузадиган сиёсатга капиталнинг ҳар қандай кириб келишидан огоҳлантирди ва Хитойнинг энг йирик коррупцияга қарши кураши устидан назоратни амалга ошириш ниятида эканлигини таъкидлади.

Нью-Йорк шаҳар университетининг сиёсатшунослик бўйича ўқитувчиси Ся Миннинг тушунтиришича, мамлакатнинг ҳозирги раҳбарияти иқтисодиётни бошқаришда давлат компанияларига таянишда давом этмоқда, бу эса мамлакатда умумий инвестиция муҳитини ёмонлаштирмоқда. Айни пайтда бизнес вакиллари ҳали келажакка ишончни ҳис қилишмаяпти.

«Партия ва марказий ҳукумат, айниқса, сўнгги бир неча йил ичида хусусий секторни бўйсундиришга ҳаракат қилмоқда. Ҳеч ким ҳукуматнинг талабларини рад этишга журъат эта олмайди ва хусусий бизнес энди давлатга ишонмайди», — дейди Гонконг университети ходими Чэнь.