Яқин соатларда 2022 йилнинг 22 февраль санаси ҳам поёнига етади. Якунланаётган кун Ўзбекистон ва жаҳон ахборот майдонида қайноқ янгиликларга бой бўлди. Kommers.uz уларнинг энг сараларини битта дайжестга тўплади.

Бойликларидан айрилаётган рус миллиардерлари

Россиялик миллиардерлар 21 февраль куни Россия индекслари ва россиялик компанияларнинг котировкалари қулаши фонида жами 8,339 миллиард доллар йўқотди.

Бойликларни йўқотиш бўйича «Лукойл»нинг энг йирик акциядори Вагит Алекперов (-946 миллион доллар) ва «Новатэк»нинг эгалари Леонид Михельсон (-927 миллион доллар) ҳамда Геннадий Тимченко (-906 миллион доллар) етакчи бўлган. Агар «Лукойл» котировкалари 6610 рублдан 6028 рублга тушиб кетган бўлса, «Новатэк» акциялари ҳар бири 1526 рублдан 1358 рублга тушиб кетган.

BCS Global Markets компаниясининг нефть ва газ бўйича катта таҳлилчиси Рональд Смитнинг тушунтиришича, компаниялар котировкаларининг пасайиши уларнинг Россия фонд бозорига сармоя киритаётган деярли ҳар бир хорижлик портфелида мавжудлиги билан изоҳланади.

«Улар фақат хорижий инвесторларнинг портфелларида мавжуд бўлган нарсаларни сотадилар», — дея таъкидлайди Смит.

Россиялик металлургларнинг ҳам унчалик омади чопмаган. Котировкаларнинг қулаши НЛМК бенефициари Владимир Лисинни 645 миллион доллардан, «Норникель» ҳаммуаллифи Владимир Потанинни 751 миллион доллардан, «Северсталь» президенти Алексей Мордашовни 556 миллион доллардан ва ММКнинг энг йирик акциядори Виктор Рашниковни 298 миллион доллардан маҳрум қилган.

Шунингдек, ПИК ишлаб чиқарувчиси ҳаммуаллифи Сергей Гордеев (-463 миллион доллар), EN+ ҳаммуаллифи Олег Дерипаска (-317 миллион доллар), банкир Олег Тиньков (-277 миллион доллар) ва ишлаб чиқарувчи «Акрон» компанияси бенефициари Вячеслав Кантор (-529 миллион доллар) каби тадбиркорларнинг бойликлари ҳам тушиб кетган.

Россиялик миллиардерларнинг бойлиги индекслар ва валютадан кейин пасайиб кетган: Москва биржаси индекси деярли 10 фоизга тушган, доллар 78,17 рублга, евро 88,86 рублга кўтарилган. Қулаш Донбассдаги вазиятнинг кескинлашуви давом этаётгани ҳақидаги хабарлар фонида содир бўлган.

Тижорат банкларида доллар курси рекорди

22 февраль куни тижорат банкларида долларнинг сотув курси 10 минг 830 сўм – 10 минг 900 сўм, сотиб олиш курси 10 минг 900 сўмдан 10 минг 945 сўмгачани ташкил қилмоқда.

Қуйида долларнинг янги курсини ўрнатган баъзи банклар рўйхати:

• Universalbank: сотиб олиш – 10 минг 880 сўм, сотиш – 10 минг 945 сўм;
• Infinbank: сотиб олиш – 10 минг 900 сўм, сотиш – 10 минг 920 сўм;
• Turonbank: сотиб олиш – 10 минг 875 сўм, сотиш – 10 минг 945 сўм;
• Asaka bank: сотиб олиш – 10 минг 840 сўм, сотиш – 10 минг 900 сўм;
• Davrbank: сотиб олиш – 10 минг 850 сўм, сотиш – 10 минг 945 сўм.

Беқарор рубль

Шарқий Европадаги геосиёсий вазият туфайли рублнинг беқарорлиги пандемия бошланганидан бери максимал даражага яқинлашди ва ушбу кўрсаткич бўйича ҳатто турк лирасини ортда қолдирди.

Bloomberg биржа терминали маълумотларига кўра, 21 февраль куни валюта бозорида рубль курсининг ўзгарувчанлиги 33,97 фоизга етган. Доллар курси дастлаб 79, куннинг охирида эса ҳатто 80 рублдан ҳам ошиб кетган. Айни вақтда 1 доллар 82 рублга тенг бўлиб турибди.

«Геосиёсий вазиятнинг кескинлашуви фонида миллий валюта курсининг ўзгарувчанлиги пандемия бошланганидан бери максимал қийматга яқинлашди: 2020 йил 18 мартда у 37,7 фоизни ташкил этди. Ўшанда рубль курси бир доллар учун 60-65 дан 80 рублгача тушиб кетганди», дейилади хабарда.

Бир ой олдин рублнинг назарда тутилган ўзгарувчанлиги 20,7 фоиз эди. Бу кўрсаткичга кўра, январь ойида Россия валютаси Президент Ражаб Тоййиб Эрдўғон сиёсати туфайли қулаган турк лирасидан кейин дунёда иккинчи ўринни эгаллади.

Аммо 14 февралга келиб, вазият ўзгарди: рублнинг ўзгарувчанлиги 24,3 фоизга кўтарилди, турк лирасининг беқарорлиги эса 19,75 фоизга тушди. Ўшандан бери рубль ушбу кўрсаткич бўйича жаҳон валюталари орасида етакчи бўлиб келмоқда.

Усмоновнинг синглиси атрофидаги воқеалар

Аввалроқ асли ўзбекистонлик бўлган, Россияда фаолият олиб борувчи тадбиркор Алишер Усмоновнинг синглиси Саодат Нарзиеванинг Швейцариянинг Credit Suisse банкидаги пул маблағлари ва шахсий ҳисобрақамлари ҳақидаги маълумот интернетга сиздирилгани ҳақида хабарлар тарқалганди.

Миллиардер Усмоновнинг матбуот хизмати ушбу хабарлар ва тарқалган маълумотлар ҳақиқатга тўғри келмаслигини маълум қилди.

«Баъзи масъулиятсиз оммавий ахборот воситалари OCCRP маълумотларига таяниб, таниқли тадбиркор, молиячи ва меценат Алишер Усмоновнинг синглиси Саодат Бурҳоновна Нарзиеванинг шахсий ҳисобрақамларига қўйилгани айтилаётган катта пул маблағлари ҳақида ҳақиқатга тўғри келмайдиган маълумотларни тарқатди», дейилади хабарда.

Қайд этилишича, Саодат Нарзиеванинг маблағлари ва шахсий ҳисобрақамларига оид бу маълумотлар ҳақиқатга тўғри келмайди.

«Бу мутлақо ҳақиқатга тўғри келмайди ва Алишер Усмоновнинг обрўсига путур етказиш мақсадида тарқатилмоқда. Маълумотни тарқатганлар ‘қовурилган фактлар’га ҳавола қилиб, журналист этикаси меъёрларини эътиборсиз қолдирган. Ушбу ёлғон маълумотларнинг эълон қилиниши Алишер Усмоновнинг шаъни, қадр-қиммати ва ишчанлик обрўсига путур етказади», дейилади ахборотда.

Алишер Усмоновнинг матбуот хизмати туҳмат маълумотни тарқатганларни жавобгарликка тортиш, жабрланганларнинг қонуний ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш учун барча қонуний чоралар кўрилишини маълум қилган.

Янги тўлов ташкилоти

Ўзбекистонда яна бир тўлов ташкилоти фаолиятини амалга ошириш учун лицензия берилди.

Қайд этилишича, Марказий банк бошқарувининг қарорига мувофиқ, «NATIONALPAY» масъулияти чекланган жамиятига тўлов ташкилоти фаолиятини амалга ошириш учун лицензия берилган.

Қулаётган Россия фонд бозори

22 февраль куни савдоларнинг очилишида Россия фонд бозори 9 фоиздан кўпроққа камайди. Москва биржаси индекси 2756,46 пунктгача тушди, бу охирги савдо сессияси ёпилишидан 9,2 фоизга паст. РТС индекси 10,9 фоиз йўқотди ва минимал 1075,98 пунктни ташкил этди.

Шарқий Европадаги вазият Россия фонд бозори қулашидан ташқари мамлакат валютаси — рублга ҳам салбий таъсир кўрсатди. Рубль турк лирасини ортда қолдириб, дунёдаги энг беқарор валютага айланди. Шунингдек, 22 февраль ҳолатига кўра, рублнинг 1 долларга нисбатан қиймати 82 рублдан ошиб кетди.

Қайд этиш керакки, Россия ва Украина чегарасидаги вазият Европанинг энергетик хавфсизлигига ҳам таъсир қилмоқда. Яъни рубль ва Мосбиржа қулагани билан Буюк Британия ҳамда Норвегияда қазиб олинадиган Brent маркали нефть нархи 2014 йилдан бери илк бор бир баррель учун 100 долларга яқинлашди.

Нефть нархининг кўтарилиши Европа Россия нефтини сотиб олишда муаммоларга дуч келиши ва ёқилғига бўлган талабнинг эҳтимолий ўсишидан дарак беради. Шу сабаб ҳам Европада мавжуд нефтнинг нархи кўтарилмоқда.

Ғарбдан Россияга жавоб

Германия Россиянинг Луганск ва Донецкни тан олишига жавобан «Шимолий оқим-2» газ қувурини сертификатлашни тўхтатишга қарор қилди. Маълум қилинишича, Шольц Германия Иқтисодиёт вазирлигидан Федерал тармоқ агентлигига тақдим этилган мамлакатга таъминот хавфсизлиги бўйича ҳисоботини қайтариб олишни сўраган.

«Бу қарор фақат техник қимматга эга бўлиб туюлиши мумкин, аммо бу айни пайтда қувурнинг сертификатланмаганлигига ишонч ҳосил қилиш учун зарур маъмурий қадам ҳисобланади», — деган Германия канцлери. Ушбу сертификатсиз қувурни ишга тушириш мумкин эмас, дея тушунтирган у.

Қайд этилишича, «Шимолий оқим-2» лойиҳаси 2021 йилнинг сентябрида якунланган. Уни ишга тушириш учун Nord Stream 2 AG қувури оператори Германия ва Европа регуляторларидан рухсат олиши керак.

Можаролар исканжасидаги Маск

Tesla бош директори Илон Маск АҚШ Қимматли қоғозлар ва биржалар комиссиясини (SEC) ўзидан ўч олиш мақсадида федерал тергов ҳақидаги маълумотларни сиздирганликда айблади.

«Комиссия менинг мижозларимдан ўзларининг конституцион ҳуқуқларидан фойдаланганликлари учун қасос олаётгани тобора равшан бўлиб бормоқда — охирги пайтларда улар Комиссияни очиқ маълумотларда танқид қилган ва ёрдам сўраб ушбу судга мурожаат қилган», дейилади Маскнинг адвокати Алекс Спиро томонидан АҚШ округ судьяси Алисон Натанга ёзилган мактубда.

Мактуб Маскнинг SEC унга қарши доимий тергов олиб бориш билан таъқиб қилаётганини айтганидан тўрт кун ўтиб юборилган. Комиссия, Маскнинг сўзларига кўра, унинг сўз эркинлиги ҳуқуқини чеклашга ҳаракат қилмоқда. Шунингдек, ташкилот Tesla ва Маск қимматли қоғозлар бўйича фирибгарлик айбловларини ҳал қилиш учун аввалроқ жарима тўлаган акциядорларга 40 миллион доллар ўтказиш бўйича ўз мажбуриятларини эътиборсиз қолдирмоқда.

Спиро SEC’га қандай тергов ва қандай маълумотлар сиздирилган бўлиши мумкинлигига аниқлик киритмаган. Мактубда у SEC ходимларидан бири «унинг терговига оид баъзи маълумотларни» ошкор қилганини даъво қилади, бошқаси эса ҳеч қандай тасдиқловчи далиллар келтирмаган.

Маск ва SEC ўртасидаги зиддият 2018 йил сентябрида, тартибга солувчи орган тадбиркорни инвесторларга «нотўғри ва чалғитувчи» баёнотларда айблаган пайтда бошланган. Ўшанда МасPostк Twitter’да Tesla’ни ҳар бир акция учун 420 доллардан кенг миқёсда хусусий сотиб олиш учун етарли маблағ олганини айтган. Бироқ, келишув ҳеч қачон амалга ошмаган.