O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari rekord darajada oshdi

17:34 · 08.11.2024

Volkswagen hushdan ketgan haydovchilarni qutqaruvchi xavfsizlik tizimi yaratdi

13:08 · 08.11.2024

O‘zbekistonda 2025-yil yakunigacha 32 mingdan ortiq elektromobillarni quvvatlantirish stansiyalari quriladi

16:34 · 07.11.2024

Toshkentda oktyabr oyida uylar ijarasi narxining o‘sishi sekinlashdi

10:21 · 07.11.2024

O‘zbekistonda chiqindilardan elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi 8 ta zavod quriladi

15:41 · 06.11.2024

AQSH O‘zbekistonning JSTga a’zo bo‘lishini qo‘llab-quvvatlaydi

17:02 · 04.11.2024

2024-yilning 9 oyida O‘zbekistondagi qaysi onlayn to‘lov tizimi eng yuqori daromadga erishdi?

14:23 · 04.11.2024

O‘zbekistonda 2025-yildan elektromobillar uchun utilizatsiya yig‘imi joriy etilishi mumkin

15:14 · 01.11.2024

O‘zbekistonga xorijdan pul o‘tkazmalari hajmi 34,8 foizga o‘sdi

14:56 · 01.11.2024

2025-yil o‘zgarishsiz saqlab qolinadigan soliq stavkalari haqida ma‘lumot berildi

17:21 · 30.10.2024

2025-yilda YIMning 6% o‘sishi, inflyatsiya miqdori 7% bo‘lishi prognoz qilindi

16:55 · 30.10.2024

Chiqindidan qarzdor iste’molchilar elektr energiyasidan uzilmaydi

16:29 · 30.10.2024

“Yirtilgan, bo‘yalgan, yelimlangan…” – Pullar qachon yaroqsiz bo‘ladi?

17:27 · 28.10.2024

O‘zbekistonda tug‘ilish nega yildan yilga kamaymoqda?

16:48 · 28.10.2024

Moskvada migrantlar uchun patent narxi 20 foizga oshadi

14:00 · 28.10.2024

Ilk Starship raketalari ikki yildan keyin, ilk odamlar to‘rt yil ichida Marsga uchirilishi mumkin

12:37 · 28.10.2024

O‘zbekistonda tug‘ilish va nikoh kamaydi

15:38 · 25.10.2024

O‘zbekistonliklar Yaponiyaga qurilish sohasida ishga taklif qilinmoqda

14:38 · 25.10.2024
Таҳлил 16:48 · 28.10.2024

O‘zbekistonda tug‘ilish nega yildan yilga kamaymoqda?

Mutaxassisning fikricha, tug‘ilish bilan kuzatilayotgan tendensiya ko‘proq tug‘ish yoshidagi insonlar sonining oldingi avlodga nisbatan kamligi bilan izohlanishi mumkin. Joriy yildagi pasayish chuqur demografik muammolar yuzaga kelayotganligini ko‘rsatmaydi, balki “mavsumiylikka” xos xususiyatga ega.

O‘zbekistonda tug‘ilish nega yildan yilga kamaymoqda?

Yil boshidan buyon qariyb 694 ming ta tug‘ilish qayd etilgan bo‘lib, o‘tgan yilning mos davriga nistan 3,2 foizga pasaygan. Ushbu holatga iqtisodchi Mirkomil Xolboyev o‘zining fikrini bildirib o‘tdi.

Unga ko‘ra, yaqin tariximizda 2016 hamda 2017 yillarda ham tug‘ilish mos ravishda 1,3 foizga va 1,4 foizga pasaygan edi. Bundan tashqari, 2011 (-1 foiz), 2010 (-3,3 foiz), 2005 (-1,3 foiz) hamda 2003 (-4,6 foiz) yillarda ham tug‘ilishning pasayishi qayd etilgan. Mustaqillikdan yangi asrgacha bo‘lgan iqtisodiy qiyinchilik va tiklanish davrida esa tug‘ilishning pasayishi odatiy holga aylanib qolgan. 1992-2000 yillarda faqatgina 1995 yilda tug‘ilish 3,2 % o‘sgan bo‘lsa qolgan barcha yillarda tug‘ilishning chuqur pasayishi kuzatilgan.

Xo‘sh, joriy yilda kuzatilayotgan pasayish yaqin tariximizdagi kuzatilgani kabi bir yillik pasayishmi yoki uzoq davom etuvchi demografik muammolarning boshlanishimi?. Bu savolga aniq javob topish qiyin. lekin menimcha hozirgi pasayish chuqur muammolarni ifoda etmaydi. Hozirgi pasayishni asosiy sababi esa 1992-2001 yillardagi tug‘ilishning pasayishi hisoblanadi. O‘sha yillarda tug‘ilishlar soni qariyb 30 foizga pasaygan. Masalan, Mustaqillikning ilk yillarda 700 mingdan ko‘proq bola tug‘ilgan bo‘lsa, yangi asrga kelib bu ko‘rsatkich 500 minggacha pasaygan.

“Hozirga kelib mustaqillikning ilk davrida tug‘ilgan insonlar farzand ko‘rish davridan o‘tmoqda va ayni chuqur pasayish davrida tug‘ilganlar mamlakatdagi tug‘ilishlar sonida asosiy rol o‘ynay boshlagan. Bu esa tabiiy ravishda tug‘ilishning kamayishiga olib kelayotgan bo‘lishi mumkin. Masalan, hozirgi tug‘ilish darajasi va 27 yil oldingi (erkaklar uchun o‘rtacha turmush ko‘rish yoshi) tug‘ilish darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlik (korrelatsiya) 0,46 foiz atrofida. Bu hozirgi tug‘ilishlar soni 27 yil oldingi tug‘ilishlar soniga sezilarli darajada bog‘liqligini ko‘rsatadi”, deydi iqtisodchi.

Bu tendensiyani so‘ngi yillarda nikohlar sonining pasayish tendensiyasidan ham ko‘rish mumkin. Xususan, nikohlar soni 2024 yil 9 oyda 2,8 foizga, 2023 yilda 4,3 foizga hamda 2022 yilda 2,8 foizga pasaygan. Bu holat birinchidan nikoh yoshining biroz ko‘tarilayotganligi bilan izohlansa, ikkinchidan, Mustaqillikdan yangi asrgacha bo‘lgan davrda tug‘ilishlar sonining doimiy pasayish tendensiyasi ta’siri ko‘rina boshlaganligi bilan izohlanishi mumkin.

“Shuningdek, aholi orasida nisbatan kamroq farzand ko‘rish haqidagi qarorlari ham hozirgi pasayishga ta’sir qilayotgan bo‘lishi mumkin. Lekin har bir onaga tug‘ish darajasi (fertility rate) so‘nggi yillarda o‘sish tendensiyasini namoyon qilmoqda. Xususan, bu ko‘rsatkich 2017 yilda 2,4 ni tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilga kelib 3,3 ga yetgan. Ya’ni odamlar ko‘proq farzand ko‘rishga qaror qilishmoqda. Umuman olganda, joriy yilda tug‘ilish bilan kuzatilayotgan tendensiya ko‘proq tug‘ish yoshidagi insonlar sonining oldingi avlodga nisbatan kamligi bilan izohlansa kerak. Boshqacha aytganda, joriy yildagi pasayish chuqur demografik muammolar yuzaga kelayotganligini ko‘rsatmaydi, balki «mavsumiylikka» xos xususiyatga ega, xolos”, deb yozadi Mirkomil Xolboyev o‘z sahifasida.

Eslatib o‘tamiz, 2024-yilning dastlabki to‘qqiz oyi yakunlariga ko‘ra, O‘zbekistonda tug‘ilish darajasi 3,2% ga qisqargan bo‘lib, jami 693 897 nafar yangi tug‘ilganlar ro‘yxatga olingan. Nikohlanishlar soni 179,4 minggacha qisqarib, 2016-yildan beri eng past ko‘rsatkichni qayd etdi.

O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari rekord darajada oshdi
Иқтисодиёт 17:34 · 08.11.2024
O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari rekord darajada oshdi
Volkswagen hushdan ketgan haydovchilarni qutqaruvchi xavfsizlik tizimi yaratdi
Технология, Янгиликлар 13:08 · 08.11.2024
Volkswagen hushdan ketgan haydovchilarni qutqaruvchi xavfsizlik tizimi yaratdi
O‘zbekistonda 2025-yil yakunigacha 32 mingdan ortiq elektromobillarni quvvatlantirish stansiyalari quriladi
Иқтисодиёт, Янгиликлар 16:34 · 07.11.2024
O‘zbekistonda 2025-yil yakunigacha 32 mingdan ortiq elektromobillarni quvvatlantirish stansiyalari quriladi
Toshkentda oktyabr oyida uylar ijarasi narxining o‘sishi sekinlashdi
Иқтисодиёт, Янгиликлар 10:21 · 07.11.2024
Toshkentda oktyabr oyida uylar ijarasi narxining o‘sishi sekinlashdi
O‘zbekistonda chiqindilardan elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi 8 ta  zavod quriladi
Иқтисодиёт, Янгиликлар 15:41 · 06.11.2024
O‘zbekistonda chiqindilardan elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi 8 ta zavod quriladi
AQSH O‘zbekistonning JSTga a’zo bo‘lishini qo‘llab-quvvatlaydi
Иқтисодиёт 17:02 · 04.11.2024
AQSH O‘zbekistonning JSTga a’zo bo‘lishini qo‘llab-quvvatlaydi