Аҳоли банкларга сотиб олганидан кўра кўпроқ валюта сотмоқда — Марказий банк
Ўтган ўн бир ойда Ўзбекистон ички валюта бозорида хорижий валюта таклифи валютага бўлган талабдан юқорироқ суръатда ўсди. Бу ҳақда Марказий банк январь-ноябрь якунлари бўйича ички валюта бозори шарҳида маълум қилди. Ҳисобот даврида хорижий валютага бўлган талаб ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 24 фоизга ошиб, 53,7 млрд долларни ташкил этди. Айни пайтда таклиф ҳажми 45,6 млрд долларга […]
Ўтган ўн бир ойда Ўзбекистон ички валюта бозорида хорижий валюта таклифи валютага бўлган талабдан юқорироқ суръатда ўсди. Бу ҳақда Марказий банк январь-ноябрь якунлари бўйича ички валюта бозори шарҳида маълум қилди.
Ҳисобот даврида хорижий валютага бўлган талаб ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 24 фоизга ошиб, 53,7 млрд долларни ташкил этди. Айни пайтда таклиф ҳажми 45,6 млрд долларга етди (МБ амалиётлари бундан мустасно), ўтган йилнинг мос даврига нисбатан ўсиш — 26 фоиз.
Қайд этилишича, монетар олтин билан боғлиқ амалиётлар ҳисобига шаклланган қўшимча ликвидлик регуляторнинг нейтраллик тамойили доирасидаги валюта амалиётлари ва бошқа пул-кредит инструментлари орқали стерилизация қилиб борилмоқда.
МБ раиси Тимур Ишметов 24 октябрь куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида 2025 йилда жаҳон бозорида олтин «нархи ошиши ҳисобига ўтган йилгига нисбатан кўпроқ стерилизация бўлишини» таъкидлаган эди — бу МБ валюта интервенциялари ҳажми кўпроқ бўлишини англатади. 2024 йилда МБ 7,6 млрд долларлик валюта интервенцияларини амалга оширганди.
Юридик шахсларнинг валюта таклифи талабдан тезроқ ўсди
Юридик шахсларнинг хорижий валютага бўлган талаби январь-ноябрь ойларида ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 24 фоизга (43,1 млрд доллар), улар томонидан валюта таклифи эса 35 фоизга (22,2 млрд доллар) ўсди.
«Мазкур тенденция, талаб билан бир қаторда таклифнинг ўсиш суръати ҳам юқори бўлганини кўрсатиб, айнан шу омил сўмнинг барқарорлиги ва мустаҳкамланишига сабаб бўлди», — дея изоҳлайди МБ.
Олтинсиз экспорт тушумлари ҳисобига шаклланган валюта таклифи ушбу даврда 16,0 млрд долларни ташкил этиб (ўтган йилнинг мос даврига нисбатан ўсиш — 17%), шундан 8,9 млрд доллари ёки 55 фоизи ички валюта бозорида сотилди. Бу ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 1,4 млрд долларга (19%) кўп бўлиб, ички бозорда қўшимча валюта манбаи бўлиб хизмат қилди.
Айни пайтда 8,1 млрд долларлик валюта маблағлари банклар томонидан хорижий кредитлар ҳисобидан сотилди, бу — ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 63 фоиз ёки 3,5 млрд долларга кўп.
Жисмоний шахсларларнинг валюта операциялари ижобий сальдоси қўшимча таклиф яратди
Январь-ноябрь ойларида аҳоли томонидан тижорат банкларига 19,4 млрд доллар валюта сотилди, бу — ўтган йилнинг мос даврига (14,6 млрд доллар) нисбатан 1,3 баробар кўпроқ. Айни пайтда жисмоний шахслар томонидан 10,6 млрд доллар сотиб олинди, ўтган йилнинг мос даврига (8,5 млрд доллар) нисбатан ўсиш — 25 фоиз.
Жисмоний шахслар валюта операцияларининг ижобий сальдоси 8,7 млрд доллардан ортиқни (2024 йилнинг мос даврига нисбатан 1,4 баробар кўп) ташкил этди ва ички валюта бозорида қўшимча таклиф яратди.
Мазкур даврда 17,3 млрд доллар миқдорида халқаро пул ўтказмалари келиб тушди (2024 йилнинг мос даврига нисбатан 25 фоиз ёки 3,5 млрд долларга кўп), аҳоли томонидан банкларга валюта сотуви асосан пул ўтказмалари ҳисобидан амалга оширилди. Бу, шунингдек, ички валюта бозоридаги таклифни рағбатлантириб, миллий валюта қадри мустаҳкамланишига таъсир этган асосий омиллардан бўлди, дея таъкидлайди МБ.

МБ инфографикаси.
Айни пайтда 2,4 млрд доллар миқдорида валюта маблағлари мамлакатдан чиқиб кетди (2024 йилнинг мос даврига нисбатан 157 млн долларга камроқ).
Ички валюта бозорида сўм мустаҳкамланиши давом этмоқда
Январь-ноябрь ойларида сўм долларга нисбатан барқарорлашиб, мустаҳкамланиш фазасига ўтди. Миллий валюта алмашув курси йил бошидан буён 7,5 фоизга мустаҳкамланди.

МБ инфографикаси.
Регулятор буни қуйидаги омиллар билан изоҳлайди:
- экспорт тушумларининг ошиши;
- халқаро пул ўтказмалари ҳажмининг сезиларли даражада ўсиши;
- хорижий кредитларнинг жалб қилиниши;
- импорт тўловлари ҳажмларининг нисбатан барқарорлашуви;
- инвестициялар, жумладан, тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар ҳажмининг ошиши.
